Συντηρητικός τοπικισμός ή δυναμικό brainstorming;

(Δημοσιεύτηκε 9.10.2010 στο www.kalamadata.gr εδώ)

Όλοι οι τοπικοί σύλλογοι των περασμένων δεκαετιών ιδρύθηκαν στη βάση της “επαφής και σύσφιγξης των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των μελών τους”. Τότε που το ταξίδι Αθήνα – Καλαμάτα φανταζόταν ατελείωτο και κουραστικό, συνεπώς η μετάβαση στην ιδιαίτερη πατρίδα δυσχερής και σπάνια, η νοσταλγία αναπληρωνόταν από την επιδίωξη κοινωνικής συναναστροφής με τον συντοπίτη – εσωτερικό μετανάστη. Ένας χορός, μια αρτοκλασία, ίσως μια διάλεξη και ένα τσάι αρκούσαν για να γεμίσει το ετήσιο πρόγραμμα του τοπικού συλλόγου. Είτε στην Αθήνα, είτε στην Αυστραλία, το πρόγραμμα ήταν πάνω-κάτω το ίδιο.

Προφανώς οι συνθήκες αυτές δεν υπάρχουν πλέον. Το περιπετειώδες ταξίδι του παρελθόντος είναι σήμερα μια διαδρομή 2 ½ ή 3 ωρών που γίνεται συνεχώς ευκολότερη και συντομότερη. Η γεωγραφία παύει να είναι εμπόδιο και το ταξίδι αυθημερόν δεν είναι πια μια απίστευτη ταλαιπωρία. Όσοι κατοικούμε στην Αθήνα έχουμε βρει την ισορροπία ανάμεσα στην καθημερινότητα και την επαφή με την Καλαμάτα, με συχνές μεταβάσεις και ολιγοήμερες διακοπές. Από την άλλη και η επικοινωνία με τους συντοπίτες μας στην Αθήνα δεν χρειάζεται ιδαίτερα οργανωτικά σχήματα και συλλογικά μορφώματα. Κακά τα ψέματα, η Μεσσηνία όπως άλλωστε και οι περισσότερες περιοχές της χώρας, δεν έχουν ιδιομορφίες στο βαθμό που έχουν άλλες περιοχές, όπως π.χ. η Κρήτη, ούτε υπάρχει στη δική μας περιοχή αίσθηση παραμέλησης από το αθηνοκεντρικό κράτος. Τα σημεία επαφής, λοιπόν, με έναν Καλαματιανό δεν διαφέρουν από τον τρόπο που επικοινωνείς με κάποιον από την Μυτιλήνη ή τα Γιάννενα.

Για αυτό και οι νέοι σήμερα δεν προσεγγίζουν τους τοπικούς συλλόγους· δεν τους έχουν ανάγκη. Ο κατακλυσμός εμπειριών και νέων παραστάσεων από μια αλλαγή περιβάλλοντος δε βρίσκουν σημείο επαφής με μια νοσταλγική αναφορά στον τόπο καταγωγής που μυρίζει ναφθαλίνη. Αναζητούν το καινούριο, το διαφορετικό, το ενδιαφέρον το απεριόριστο.

Σημαίνει αυτό ότι τοπικοί σύλλογοι, όπως για παράδειγμα ο Σύλλογος Μεσσηνίων Φοιτητών (www.symef.gr) που ιδρύσαμε πριν από δώδεκα χρόνια δεν έχει λόγο ύπαρξης; Η απάντησή μου δεν θα είναι αρνητική· αλλά είναι σαφές ότι απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός των στόχων τους και του τρόπου λειτουργίας τους. Ας μην υπάρχει αμφιβολία ότι η αίσθηση όποιου προσέρχεται σε κάποιο χορό που διοργανώνεται δεν είναι άλλη από την αίσθηση ότι “πάω να δω γνωστούς”, τους περισσότερους από τους οποίους τους συναντά ούτως ή άλλως στην Αθήνα ή στην Καλαμάτα. Η επιτυχία ή μη κάθε εκδήλωσης είναι άσχετη με τον ανύπαρκτο “νόστο” ή τον χαλαρό “τοπικό δεσμό”.

Προφανώς και υπάρχει ανάγκη αναφοράς στην ιδιαίτερη πατρίδα και δήλωσης της τοπικής ταυτότητας. Ο τοπικισμός, όμως, με τους όρους του παρελθόντος έχει σταματήσει να γοητεύει και το κλίμα αυτό είναι αισθητό στους πολλούς ακόμα παρακμάζοντες τοπικούς συλλόγους. Και ο λόγος είναι ότι η εξιδανίκευση ενός στενού γεωγραφικού χώρου και η προσκόλληση σε αυτόν δημιουργεί περιορισμούς και δεν επαληθεύεται από την κοινή πείρα που θέλει μια ανοιχτή σχέση του σύγχρονου νέου με τον κόσμο. Η σχέση του Καλαματιανού και του Μεσσήνιου δεν μπορεί να προσανατολίζεται σε μια συντηρητική αναπαραγωγή τοπικών αναφορών, αλλά οφείλει να είναι μια αμφίδρομη δυναμική σχέση από την οποία ωφελημένος θα είναι πρωτίστως ο τόπος μας από τον πλούτο των εμπεριών και τις δεξιότητες που οι νέοι αποκτούν φεύγοντας. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι πώς θα φέρουμε την Καλαμάτα στην Αθήνα, αλλά πώς θα φέρουμε τον πλούτο των γνώσεων και εμπεριών που έχουμε αποκτήσει στη Μεσσηνία, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του σήμερα και να απαντηθούν οι προκλήσεις του αύριο. Μπορούμε να επιλέξουμε, λοιπόν: συντηρητικός τοπικισμός ή δυναμικό brainstorming;

Αναιδείς σκέψεις για το ρουσφέτι ΙΙ: Το τρίγωνο και ο κύκλος

(Δημοσιεύτηκε 28.9.2010 στο www.kalamadata.gr εδώ)

Αν ρωτήσουμε το “μέσο” πολίτη σε ποιο βαθμό η ρουσφετολογική πρακτική αποτελεί κρίσιμη μεταβλητή για τα εκλογικά αποτελέσματα και για να είμαι πιο συγκεκριμένος, για το ποιο κόμμα θα υπερισχύσει εκλογικά, είμαι απολύτως σίγουρος ότι η αυθόρμητη απάντηση θα ήταν ενθουσιωδώς υπερθετική: “θα ψηφίσω αυτόν που θα διορίσει το παιδί μου”, ακούμε δεξιά-αριστερά του πολιτικού άξονα και έτσι θεωρούμε και εμείς δεδομένο ότι αυτό θέλει ο λαός, αυτό κάνουν και οι πολιτικοί και με αυτόν τον τρόπο εκλέγονται οι κυβερνήσεις.

Προσπάθησα αναιδώς να το αμφισβητήσω. Σκέφτηκα ότι με βάση τα δικά μου εμπειρικά δεδομένα, ο ψηφοφόρος αναζητά το ρουσφέτι ή πιο κομψά “υποβάλλει το αίτημά του”, πρωτίστως σε πολιτευτές που ανήκουν στο δικό του πολιτικό χώρο, στο κόμμα που έχει συνηθίσει σταθερά και απαρέγκλιτα να ψηφίζει. Ο ψηφοφόρος, απευθύνεται στον πολιτευτή του κόμματος που έχει προεπιλέξει, τον “δικό του άνθρωπο”, με τον οποίο νιώθει άνετα και οικεία και σκέφτεται ότι ήρθε και η ώρα να του ανταποδώσει το καλό που του έχει κάνει με το να του χαρίζει την ψήφο του.

Αντιθέτως, ο πολιτευτής του αντιπάλου κόμματος, είναι ξένος και απόμακρος, έχει τους δικούς του ανθρώπους που έχουν προτεραιότητα και οποιαδήποτε προσέγγισή του έχει να υπερκεράσει και το ψυχικό χάσμα των συναισθημάτων ενοχής που νιώθει ακόμα και ο αμνός που αποδρά από το ποιμνιοστάσιο. Αν τα παραπάνω είναι έστω και κατά το ήμισυ αληθή και τέτοιες μετακινήσεις μάλλον λιγοστές, τότε μπορούμε ήδη από τώρα να πούμε ότι καταρχήν, ο μηχανισμός του ρουσφετιού δεν έχει τη δύναμη να μεταβάλλει την εκλογική συμπεριφορά ουσιώδους τμήματος των ψηφοφόρων.

Το ερώτημα όμως επικρέμαται αμείλικτο: Για ποιο λόγο συντηρείται ο ρουσφετολογικός μηχανισμός;

Το ρουσφέτι συντηρείται από το πολιτικό σύστημα γιατί εξακολουθεί να είναι η πιο κρίσιμη μεταβλητή στον ανταγωνισμό μεταξύ υποψηφίων βουλευτών του ιδίου κόμματος. Οι έδρες που αντιστοιχούν σε κάθε κόμμα σε κάθε εκλογική περιφέρεια (π.χ. Μεσσηνία, καλή ώρα) είναι συγκεκριμένες ή σχετικώς εύκολα προβλέψιμες. Ο αριθμός των υποψηφίων είναι πάντα μεγαλύτερος από τον αριθμό των εδρών και συνεπώς: όποιος προσφέρει περισσότερα στο ατομικό συμφέρον του ψηφοφόρου έχει και τις περισσότερες ελπίδες να προσμετρήσει την ψήφο του στο σακούλι του. Πρόκειται για ανταγωνισμό υποψηφίων με παρόμοια πολιτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά και κομματική τοποθέτηση με λεία της ψήφους πολιτών της ιδίας κομματικής τοποθέτησης.

Ο ρουσφετολογικός ανταγωνισμός λειτουργεί όμως και σε ένα άλλο επίπεδο. Οφέλη επιδιώκουν και πρόσωπα, τα οποία λόγω του ότι κατέχουν κάποια δημόσια θέση ή γενικότερα έχουν αυξημένη κοινωνική επιρροή, αποκτούν ρόλο μεσάζοντα ανάμεσα στους πολιτευτές και τους πολίτες και με αυτό τον τρόπο αυτοαναγορεύονται σε de facto παράγοντες κάθε εκλογικής διαδικασίας. Τα πρόσωπα αυτά είναι οι γνωστοί “κομματάρχες” και ανάλογα πόσα αιτήματα θα διεκπεραιώσουν επιτυχώς, τόσο ισχυρότερη θα είναι η επιρροή τους στο εκλογικό σώμα και τόσο θα διαγκωνίζονται οι πολιτευτές για την εύνοιά τους.

Αν, όμως, ο ρουσφετολογικός μηχανισμός συντηρείται από τους πολιτευτές-βουλευτές και τους τοπικούς κομματάρχες τους, θα μπορούσε ένας πρωθυπουργός, μια κυβέρνηση, με ισχυρή πολιτική βούληση να τον καταπολεμήσει επαρκώς;

Καταρχήν το ρουσφέτι είναι το διαχρονικό αντίδοτο στα προβλήματα και τις αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού και της στρεβλής οικονομικής ελλαδικής ανάπτυξης. Για παράδειγμα, αφού το δημόσιο έχει αναποτελεσματικές διαδικασίες εξυπηρέτησης του πολίτη, χρειάζεται η διαμεσολάβηση του βουλευτή αφού η εργασιακή επισφάλεια και οι εξευτελιστικοί μισθοί καταδυναστεύουν τον πολίτη, η προσκόλληση στο δημόσιο είναι όνειρο ζωής. Υπάρχει ανάγκη, λοιπόν, για ρουσφέτι; Υπάρχει, δίχως άλλο και η καταπολέμησή του περνάει αποκλειστικά από τον εκσυγχρονισμό, την ανασύνταξη ή όπως αλλιώς θέλει να το πει καθένας, του κράτους και της οικονομίας.

Όμως, το καίριο ερώτημα, δεν είναι αν μπορεί η εξουσία να καταπολεμήσει τους ρουσφετολογικούς μηχανισμούς το καίριο ερώτημα είναι αν θέλει. Η συντήρηση του τριγώνου ψηφοφόρος – κομματάρχης – πολιτευτής/βουλευτής είναι αναπόσπαστο μέρος της διατήρησης της επιρροής των κομμάτων στην κοινωνία και της εναλλαγής τους στην εξουσία. Μέσω της αναπαραγωγής του προβλήματος, κάθε κόμμα, τη στιγμή που θέλει, μπορεί να κινητοποιήσει και να επηρεάσει αποφασιστικά τους ευνοημένους από τους φορείς του πολίτες, μέχρι και να στήσει έναν δραστήριο προεκλογικό μηχανισμό. Στο πρόσωπο των ευνοημένων ψηφοφόρων, οι κομματικοί σχηματισμοί δεν βλέπουν ψηφοφόρους βλέπουν σιδηρόφρακτους στρατούς. Αν, μάλιστα, η εξυπηρέτησή τους είναι υπό κάποια αίρεση, π.χ. συμβασιούχοι, και ομήρους. Το ρουσφέτι συντηρείται με τις ευλογίες όλων, γιατί εν τέλει εγκλωβίζει τους ψηφοφόρους στο δίχτυ της ανάγκης του πολιτευτή και του κόμματος.

Και έτσι κλείνει ο κύκλος.

Αναιδείς σκέψεις για το ρουσφέτι: Το συλλογικό φαντασιακό

(Δημοσιεύτηκε 26.9.2010 στο www.kalamadata.gr εδώ)

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει ο τρόπος λειτουργίας του ρουσφετολογικού μηχανισμού και το πεδίο δράσης του. Το αίτημα που αγαπήσαμε όλοι (για τις ανάγκες του κειμένου αυτού δεν εξαιρώ ούτε τον εαυτό μου, γιατί και το αντίθετο να ισχυριστώ δε θα με πιστέψει κανένας), να υπηρετήσουμε τη στρατιωτική μας θητεία σε ένα από τα ευγενή σώματα των ενόπλων δυνάμεων και μάλιστα υπό τις καλύτερες των συνθηκών, είναι ακόμα από τα πλέον συνήθη. Συνηθίσαμε και τα stage, τα επιδοτούμενα προγράμματα, τις μεταθέσεις, αποσπάσεις, μετατάξεις. Αλλά και τις “ευγενείς” μεσολαβήσεις, αιτήματα σημαντικών οικονομικών και άλλων παραγόντων για επίλυση κάποιας διαφοράς τους με τη διοίκηση σε σχέση με την λειτουργία της επιχείρησής τους. Περιορίζομαι σε συνήθης και “ανώδυνες” διαμεσολαβήσεις, γιατί το ... βαρύ ποινικό είναι για ξεχωριστό άρθρο.

Το διαμάντι του “στεμματος” όμως είναι ο διορισμός. Και αν μικροεξυπηρετήσεις και τακτοποιήσεις φαντάρων φαντάζουν λίγο αδύναμες να σφυρηλατήσουν μακροχρόνιες και ισχυρές σχέσεις μεταξύ του πολιτικού κόσμου και του πολίτη, ο διορισμός το μπορεί. Εδώ δημιουργείται, όμως, μια απορία. Κάθε πολιτευτής τάζει διορισμούς σε εκατοντάδες ψηφοφόρους και τους γόνους τους. Τόσο ο ίδιος όσο και οι ψηφοφόροι του γνωρίζουν εκ των προτέρων και διαπιστώνουν εκ των υστέρων ότι είναι αδύνατον να εκπληρώσει αυτό που υποσχέθηκε στον καθένα. Ενώ θα περίμενε κανείς στις επόμενες εκλογές να “μαυριστεί”, αυτός επανεκλέγεται και με αυξημένη δύναμη. Γιατί;

Το ρουσφέτι δεν λειτουργεί σε αυστηρά διαπροσωπικό επίπεδο, δεν αφορά μόνο τον ψηφοφόρο που συναλλάσσεται. Το ρουσφέτι έχει πολλαπλασιαστική επιρροή στο συλλογικό φαντασιακό των ψηφοφόρων: Η είδηση και μόνο ότι έστω και ένας, δύο ή τρεις “τακτοποιήθηκαν” από τον βουλευτή τους, αρκεί να αναπτερώσει το ηθικό των ψηφοφόρων και να τους ενισχύσει τη βεβαιότητα ότι ο δικός του άνθρωπος μπορεί να βοηθήσει και τους υπόλοιπους χίλιους δέκα τρεις: “Τώρα διόρισε αυτούς, αύριο θα είναι η δική μου σειρά”. 

Πλεονέκτημα και προσόν μεγάλο του πολιτευτή είναι να ασκεί την ιατρική επιστήμη. Επειδή στην ανάγκη τον πιάνεις τον άλλον και το ΕΣΥ έχει τις γνωστές του αδυναμίες, η εξασφάλιση με ένα τηλεφώνημα μια κλίνης σε νοσοκομείο εξαργυρώνεται σε ευγνωμοσύνη μετατρεπόμενη σε ψήφο. Είναι γνωστό ότι γιατροί που επιθυμούν μελλοντικά να πολιτευτούν εξυπηρετούν προθύμως ασθενείς προερχόμενους από την περιφέρειά τους και απέχουν συστηματικά από το να δέχονται χρηματικά ανταλλάγματα. Συμπέρασμα: Η ενασχόληση των γιατρών με την πολιτική καταπολεμά το φακελάκι. 

Γενικά, οι ικανότητες και η δύναμη επιρροής κάποιων πολιτευτών λαμβάνει κατά καιρούς μυθικές διαστάσεις. Θρυλείται ότι στις μεγάλες πυρκαγιές του τόσο μακρινού και ατυχούς 1997, οι ρίψεις νερού από τα πυροσβεσικά ελικόπτερα γίνονταν κατόπιν παρεμβάσεων πολιτικών παραγόντων, με σκοπό να προστατευτούν συγκεκριμένες περιουσίες ψηφοφόρων τους. Μολονότι, ο θείος του κουμπάρου του γείτονα της κουνιάδας του πατζανάκη του νονού μου που το διέδωσε δεν προσκόμισε και αδιάσειστα στοιχεία για του λόγου του το αληθές, κάτι μου λέει ότι μπορεί ενδεχομένως να έχει κάποια δόση αλήθειας. Εσχάτως δε κυκλοφόρησε ότι εκπαιδευτικός ζήτησε και πέτυχε την παρέμβαση του εκλεκτού εκπροσώπου της στο κοινοβούλιο προκειμένου να προκειμένου να αναλάβει τάξη με λιγότερους μαθητές, αίτημα που υλοποιήθηκε άμεσα. Για “εξυπηρετήσεις” όπως η παραπάνω το μόνο που μπορώ να πω είναι πώς μπόρεσε και δεν ντράπηκε ο πολίτης να ζητήσει τέτοιο ρουσφέτι και ακόμα περισσότερο πώς μπόρεσε και δεν ντράπηκε ο πολιτικός να παρέμβει και να το ικανοποιήσει.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι από τη σχέση του με τον όποιο πολιτικό, ο πολίτης αποκτά ένα θράσος και μια ψευδή αίσθηση υπεροχής, σκεφτόμενος πως έχει τη δύναμη να αποκτήσει αυτό που θέλει με την παρέμβαση τπου εκλεκτού του. Θεωρεί δε υποχρέωση του πολιτικού να πρέμβει υπέρ του για να ικανοποιηθεί και το πλέον παράλογο και αναιδές αίτημά του. Και μολονότι τα μεγάλα λόγια συμπολίτων μας για τον τρόπο τους να καταφέρουν το τάδε ή το δείνα χάρη στον υποψήφιο που στηρίζουν αποδεικνύονται συχνά εκφράσεις ματαιοδοξίας, άνευ πραγματικού αντικρύσματος, το συλλογικό φαντασιακό αποκτά ως παραδείγματα προς μίμηση, περιπτώσεις ευνοημένων ψηφοφόρων.

Είμαι σίγουρος ότι μόλις παραβίασα ανοιχτές θύρες. Το σημαντικότερο ερώτημα θα ήταν αν το ρουσφέτι μπορεί να καταπολεμηθεί επιτυχώς ή έστω να περιοριστεί, αφού, λίγο ως πολύ ενδημεί σε όλες τις χώρες. Θα παραλείψω περιττές αναφορές στην τουρκοκρατία, που έχει λήξει εδώ και 200 χρόνια και στο επόμενο άρθρο θα προσπαθήσω να ανιχνεύσω ποιούς και πώς εξυπηρετεί η διαιώνιση της ρουσφετολογίας.

Απελευθέρωση της αγοράς ή της ενέργειας;

Αντί να προσπαθούμε να δημιουργούμε σώνει και ντε μια αγορά για το καθετί, ας συμφωνήσουμε στο εξής: η ενέργεια είναι πόρος απαραίτητος για την ανθρωπότητα (όπως, άλλωστε, το νερό, η τροφή κλπ). Αν και για τους πόρους αυτούς δημιουργούνται αγορές για να δημιουργηθεί πλούτος, οι πόροι αυτοί είναι από μόνοι τους πλούτος. Οι πόροι αυτοί κάποιοι στιγμή θα πρέπει να τεθούν υπό την κοινή διαχείριση της ανθρωπότητας, για να απολαύσουν όλοι την χρησιμότητα και τα αποτελεσματά τους. 

 

Η τεχνολογική πρόοδος σίγουρα θα δημιουργήσει πολύ σύντομα καλύτερες προϋποθέσεις για αυτό. Έτσι, η πλήρης εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ακόμα και η τελειοποίηση της ασύρματης μεταφοράς ενέργειας, θα δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε η ενέργεια να είναι πλήρως απελευθερωμένη, όχι ως πεδίο κερδοφορίας και ανταγωνισμού, αλλά ως κοινός πλούτος της ανθρωπότητας.

Ποιος θα πει ότι δεν γίνεται; Όλα γίνονται. Μόνο ότι δεν θέλουμε δεν γίνεται.

ΕΑΝΔΑ 2010: Το νέο στοίχημα

Έχω πολλές φορές γράψει και πει ότι η διετία 2008-2010 ήταν σημαντική για την ΕΑΝΔΑ. Ενώ μέχρι τότε έλαμπε δια της απουσίας της, από το 2008 και μετά έκανε τα πρώτα σταθερά και γερά βήματά της, δείχνοντας πώς πρέπει να δρα και να πολιτεύεται. Με σημαντικές παρεμβάσεις για το καθεστώς της άσκησης και της έμμισθης δικηγορίας, με αναγνώριση ενός θεσμικού ρόλου ακόμα και από την ίδια την πολιτεία, έως και την (για κάποιους σημαντική) καταστατική τακτοποίησή της, κανένας δεν μπορεί να κατηγορήσει το απερχόμενο ΔΣ για απραξία. Χώρος για κριτική βέβαια πολύς, αλλά η αποτίμηση είναι σίγουρα θετική.

Το νέο ΔΣ και το προεδρείο του που συγκροτήθηκε σήμερα, αναλαμβάνουν σε ένα μεταίχμιο, που οι συνθήκες καλούν την ΕΑΝΔΑ να αναλάβει έναν ακόμα πιο ενεργό ρόλο. Ο εν πολλοίς βίαιος μετασχηματισμός της οικονομικής και κοινωνικής μας πραγματικότητας και οι συνέπειες στο  δικηγορικό επάγγελμα, σηματοδοτούν με τρόπο ξεκάθαρο τους νέους στόχους που πρέπει να θέσει η ΕΑΝΔΑ. Τους στόχους αυτούς πρέπει να τους θέσεις α μ έ σ ω ς. Οι εξελίξεις τρέχουν, μη αφήνοντας κανένα περιθώριο θερινής ραστώνης. Η επαναληπτική γενική συνέλευση του ΔΣΑ μεθαύριο 1η Ιουλίου είναι η καλύτερη ευκαιρία που το νέο ΔΣ πρέπει να αδράξει. Μέσα στις δύο ημέρες που απομένουν, η ΕΑΝΔΑ πρέπει να ετοιμάσει μια δυνατή παρέμβαση που θα καλύπτει όλα τα ζητήματα που διακυβεύονται και να πείσει ότι μπορεί να είναι παρόν όταν οι νέοι δικηγόροι πραγματικά την χρειάζονται. 

Αν η διετία 2008-2010 ήταν η διετία της αφύπνισης, η διετία 2010-2012 είναι η διετία της πλήρους  συνδικαλιστικής ενεργοποίησης. Το τρένο ξεκινά μεθαύριο στην επαναληπτική γενική συνέλευση: θα το προλάβει η ΕΑΝΔΑ;

Minority report ...

 

"Ξέρεις εκείνη η απόφαση ήταν μη ορθή, αλλά δεν μειοψήφισα. Τί να κάθομαι τώρα να γράφω και να σκέφτομαι τί θα έπρεπε να πει μια σωστή απόφαση ... Και που να υπάρχει τώρα νομολογία ... Δηλαδή υπάρχει τέτοια νομολογία, αλλά που να την βρω ..."

(Σήμερα, 15:00, σε συρμό ΗΣΑΠ προς Κηφησιά)

Μνημόνιο περί ελαχίστων αμοιβών και προεισπράξεων

Επειδή πολλά λέγονται για τις επικείμενες αλλαγές στο δικηγορικό επάγγελμα, το ίδιο το μνημόνιο έχει τη δική του φωνή. Στη σελ. 48 του μνημονίου με το ΔΝΤ, αναφέρεται ότι:

"Η κυβέρνηση θα προτείνει νομοθεσία για την άρση περιορισμών σε κλειστά επαγγέλματα συμπεριλαμβανομένων: του νομικού επαγγέλματος, να άρει περιττούς περιορισμούς για ελάχιστη αμοιβή, την ουσιαστική απαγόρευση διαφήμισης, γεωγραφικούς περιορισμούς σχετικά με το πού μπορούν οι δικηγόροι να δρουν στην Ελλάδα"

Ως γνωστόν το μνημόνιο προορίζεται να εφαρμοστεί και οι διαψεύσεις των αρμοδίων, ότι δηλαδή τάχα δεν θα καταργηθούν οι προεισπράξεις στις παραστάσεις σε δικαστήρια και συμβόλαια, δεν έχουν καμία απολύτως αξία, όπως αποδείχθηκε περίτρανα και με το τελευταίο "επεισόδιο Λοβέρδου".

Αποχή με στόχο την τροποποίηση του μνημονίου θα ήταν ατελέσφορη. Το ζήτημα είναι αν μπορούμε να πείσουμε ότι οι προειπράξεις δεν είναι περιορισμοί ή εν πάσει περιπτώσει δεν είναι περιττοί. Μια καλή ιδέα θα ήταν να αναθέσουν οι δικηγορικοί σύλλογοι σε ανεξάρτητο φορέα/εταιρία την εκπόνηση μελέτης από την οποία αναμένεται να προκύψει ότι τα ποσά των προεισπράξεων αποτελούν  μικρό μέρος μόνο ακόμα και των πλέον χαμηλών τιμών της δικηγορικής αγοράς. Με αυτόν τον τρόπο θα πείσουμε ότι σκοπός των προεισπράξεων δεν είναι να διασφαλίσει κατώτατη αμοιβή στους δικηγόρους, αλλά ο σκοπός είναι ουσιαστικά φορολογικός: δηλαδή, η άμεση παρακράτηση μέρους  του οφειλόμενου φόρου, εισφορών προς ασφαλιστικά ταμεία και προσεχώς του ΦΠΑ, που με βεβαιότητα εισπράττονται σήμερα και θα εξακολουθήσουν να εισπράττονται αν διατηρηθούν οι προεισπράξεις. Αντιθέτως, υπό αυτό το πρίσμα θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξηθεί και αύξηση της αξίας των γραμματίων.  Ως "παραχώρηση", οι δικηγορικοί σύλλογοι θα μπορούσαν οι ίδιοι να προτείνουν την κατάργηση των αληθών ελάχιστων αμοιβών του κώδικα περί δικηγόρων  (1%-2% επί του αντικειμένου της δίκης), οι οποίες ούτως ή άλλως δεν εφαρμόζονται.

Ίσως αποτέλεσμα μιας τέτοιας τακτικής να ήταν η διάσωση του συστήματος των προεισπράξεων, χωρίς να φανεί ότι οι δικηγόροι μάχονται για αθέμιτα κεκτημένα, αλλά και η μη απώλεια σημαντικών φορολογικών εσόδων και εισφορών από πλευράς δημοσίου.

Υ.Γ.: Αντιλαμβάνομαι ότι το μνημόνιο με το ΔΝΤ μεταφράστηκε στην ελληνική υπό συνθήκες πίεσης, αλλά καλό θα ήταν οι μεταφράσεις τέτοιων κειμένων να είναι πιο προσεκτικές ... 

Ό,τι δηλώσεις είσαι

Ακούγοντας την προχθεσινή δήλωση του Γιώργου ότι τώρα είναι "περισσότερο σοσιαλιστής από ποτέ", αναρωτήθηκα πόσο σοσιαλιστής μπορεί να νιώθει ο άνθρωπος που θα εφαρμόσει στην Ελλάδα κάθε νεοφιλελεύθερο μέτρο που θα του υποδειχθεί (;) ως η σωτήρια συνταγή για τη διάσωση της ελληνικής κοινωνίας. Αν πιστεύει ότι αυτή η πολιτική είναι η ορθή, τότε ποιός ο λόγος να διακηρύττει την πίστη του στον "σοσιαλισμό" εφόσον εξ αντιδιαστολής προκύπτει ότι αποτελεί την μη ορθή πολιτική;  Σε ποιον σοσιαλισμό, θα μου πείτε τώρα. Έστω σε έναν "ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό ρεφορμισμό".

Έτσι, θυμήθηκα ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του Ρομάνο Πρόντι που είχε αναδημοσιεύσει κάποια στιγμή η Ελευθεροτυπία με συναφή συζήτηση εδώ. Η αυτοκριτική του Πρόντι μοιάζει σήμερα να απευθύνεται στον πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς:

"Ας υπερπηδήσουμε τα παλιά πολιτικά εμπόδια, ας υπερβούμε τις παλιές παρατάξεις και τα παλιά ρεύματα και ας δούμε αν μπορούμε να συνθέσουμε ένα σχέδιο μεταρρύθμισης της κοινωνίας, που δεν θα θεωρεί δεδομένους τους πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται ο καπιταλισμός, δηλαδή τη δικτατορία της αγοράς και την αξία - ανταγωνιστικότητα"

Μετά θυμήθηκα και μια παλιά ταινία του Βέγγου, το "Θανάση, σφίξε κι άλλο το ζωνάρι", όπου ο Λογοθέτης, στο ρόλο του εργοστασιάρχη, τραπεζώνει το προσκείμενο σε αυτόν σωματείο και μετά από ένα λογίδριο για τη συνεργασία εργοδοσίας - εργαζομένων, καταλήγει:

"Και να σας πω κάτι βρε παιδιά: κατά βάθος είμαι σοσιαλιστής!"

Τελικά, στην Ελλάδα, ό,τι δηλώσεις είσαι. Διαχρονικώς σοφόν.

Έλα (αρχαίε ναέ) στον τόπο σου.

Ήταν κάτι που με είχε πειράξει πολύ: όταν άκουσα ότι ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα υπήχθη διοικητικά στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας με πράξη του τότε υπουργού πολιτισμού Αντώνη Σαμάρα. Χθές ανακοινώθηκε ότι με πράξη του νυν υπουργού, αρμόδια καθίσταται και πάλι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ολυμπίας (βλ. εδώ).

Ποιό είναι το χειρότερο; Ο πολιτικός που θωρεί ότι με τέτοια κόλπα θα αυξήσει την εκλογική του επιρροή του ή ο πολίτης που εντυπωσιάζεται από τέτοιες κινήσεις και συστρατεύεται με τον πολιτικό; Ειλικρινά δεν γνωρίζω πόσοι Μεσσήνιοι εντυπωσιάστηκαν ή ευχαριστήθηκαν από την απόφαση εκείνη. Πόσοι πολίτες θαύμασαν τον εκπρόσωπό τους που έκανε "δώρο" (;) έναν αρχαίο ναό. Ίσως να μετράει για κάποιους η εικόνα του πολιτικού πού τα "κάνει όλα" για την εκλογική του περιφέρεια. Ανακάλυψαν κιόλας ότι ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα είναι τάχα σε μεσσηνικό έδαφος.

Προσωπικά δεν γνωρίζω κανέναν ψηφοφόρο ούτε του "Αντώνη", ούτε κανένος άλλου κόμματος ή πολιτευτή που να τον έκαιγε σε ποια εφορεία αρχαιοτήτων ανήκει ο Επικούρειος Απόλλωνος. Δεν το απαίτησε ποτέ κανείς. Αλλά ο πολίτης πολιτεύεται και ψηφίζει όπως τον μάθεις: μπορείς να τον μάθεις ότι ο "δικός του άνθρωπος" είναι αυτός που του φέρνει ως τρόπαιο "αρπαγμένες" αρχαιότητες από τους γύρω νομούς. Αντί να ασχολείται με τα πραγματικά προβλήματά του και να ζητάει λύση σε αυτά, εντυπωσιάζεται ως ιθαγενής από τις χάντρες και τα καθρεφτάκια. Αλλά, τί διάολο υπουργός είσαι αν δεν μπορείς να κανονίσεις και μερικά πράγματα;

Το "filioque" στο δικαίωμα του εκλέγειν και η επέλαση των Αθηναίων

Τα καλύτερα κείμενα προκύπτουν από συζητήσεις. Για αυτό και ο Πλάτωνας έγραφε διαλόγους. Αλλά και στην καθημερινότητα βλέπουμε συζητήσεις να εκτυλίσσονται με τρόπο  δυναμικό, ώστε η αρχική ανταλλαγή επιχειρημάτων να γεννά προοδευτικά πιο ώριμα και μεστά επιχειρήματα.

Τέτοιες παραγωγικές συζητήσεις γίνονται συχνά στα messenger και στο facebook και σε όλες τις εφαρμογές του Web 2.0. Τώρα που το σκέφτομαι, μακάρι να είχα "σώσει" πολλές απο αυτές να γίνουν εδιαφέροντα κείμενα για ανάρτηση. Σκέφτομαι να το κάνω εφεξής και να η αρχή με μια συζήτηση με θέμα την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού που άγγιξε και το θέμα των ετεροδημοτών και το θέμα της ψήφου των μεταναστών: έχει άραγε δικαίωμα να ψηφίζει κάποιος σε έναν τόπο με τον οποίο λίγα τον συνδέουν πλέον;

Την αφορμή έδωσε η Νεφέλη Λαπαρίδου αναρτώντας στο facebook δηλώσεις του Γιώργου Νταλάρα υπέρ της ψήφου των ομογενών. Η Giovanna Rodentia συμφώνησε αμέσως, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη διαφωνία της με το γεγονός ότι η πολιτεία αρνείται την ψήφο στους ομογενείς, ενώ την χαρίζει στους αλλοδαπούς. Αν μπορώ να συνοψίσω την τοποθέτησή της, είπε ότι οι διαβιούντες στο εξωτερικό Έλληνες μπορεί να είναι πιο νηφάλιοι κατά την άσκηση των εκλογικών τους δικαιωμάτων από τους διαβιούντες εν Ελλάδι, οι επιλογές των οποίων μας πρόκοψαν, καθώς λέει δεν έχουν κομματικές - ρουσφετολογικές εξαρτήσεις, ενώ μπορούν πλέον να ενημερώνονται άμεσα και πλήρως για ό,τι συμβαίνει στην χώρα. Άσε, είπε, που τα κόμματα δεν θα δαπανούν υπέρογκα ποσά στις αεροπορικές μετακινήσεις των ψηφοφόρων τους.

Με τα παραπάνω διαφώνησα, το ίδιο και ο Κώστας Δασκαλόπουλος και ο Βασίλης Παπανικολάου. Αυτό που είπα ήταν ότι δεν κατανοώ γιατί η κυβέρνηση του τόπου θα πρέπει να καθορίζεται και από κάποιον που ζει 50 χρόνια στην Αμερική και από τα παιδιά και τα εγγόνια του που δεν ομιλούν καν την ελληνική. Sorry, αλλά θεωρώ πιο λογικό να ψηφίζει ένας Αλβανός που μένει και δουλεύει εδώ 10 χρόνια και ξέρει και να μιλάει ελληνικά.  Άλλωστε, και το λέω επειδή αναφέρθηκε το παράδειγμα των ΗΠΑ στη συζήτηση, οι άλλες χώρες δεν έχουν διασπορά με την έννοια που έχουμε εμείς. Π.χ. οι Αμερικάνοι του εξωτερικού που ψηφίζουν στις αμερικανικές εκλογές δεν είναι  συνηθώς μετανάστες ριζωμένοι σε άλλες χώρες, αλλά στρατιωτικοί, διπλωμάτες, επιχειρηματίες, στελέχη επιχειρήσεων κλπ, δηλαδή άνθρωποι που κάποια στιγμή θα επιστρέψουν στις ΗΠΑ.  Άλλωστε, έχω ζήσει αρκετά με την ομογένεια  και συμφώνησα με τον Κώστα Δασκαλόπουλο που είπε ότι οι Έλληνες του εξωτερικού δεν έχουν λιγότερες κομματικές εξαρτήσεις από τους καθ' ημάς.  Κουβαλάνε μάλιστα την Ελλάδα του 1950 και 1960, την Ελλάδα όπως αυτή ήταν όταν έφυγαν και είναι προσκολλημένοι στα πολιτικά ήθη εκείνης της εποχής. Η ψήφος τους θα είναι η ψήφος της μεταπολεμικής Ελλάδας, με ολίγον ξενική νοοτροπία. Κάτι τέτοιο δεν είναι νόθευση της λαϊκής κυριαρχίας;

Τί πιο λογικό την τύχη της χώρας να την καθορίζουν αυτοί που έχουν συνδέσει τη δική τους μοίρα με αυτήν, αυτοί που βρίσκονται εδώ και γνωρίζουν καλύτερα τα προβλήματα και τις ανάγκες της. Και αυτοί θα φροντίσουν και για τις όποιες ανάγκες και ανησυχίες των εκτός Ελλάδος Ελλήνων. Άλλωστε το Σύνταγμα λέει ότι οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται υπέρ αυτού και του έθνους. Δεν λέει ότι οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και από το έθνος. Αυτό είναι, εν τέλει, το ιδιότυπο filioque των υπερασπιστών της "διεσπαρμένης" ψήφου.

Όσο για το δικαίωμα ψήφου των μεταναστών στην Ελλάδα, το βρίσκω απολύτως λογικό κάθε ένας ο οποίος διαμένει επί μακρόν στη χώρα και σκοπεύει να συνεχίσει να διαμένειι εδώ, έχει συνδέσει τα συμφέροντά του και το μέλλον του με το μέλλον της Ελλάδας και γνωρίζει στοιχειωδώς την ελληνική γλώσσα, τα ήθη και τον πολιτισμό μας, να έχει δικαίωμα να ψηφίζει στα ελληνικά χωριά, περισσότερο από τα καραβάνια των Αθηναίων που επελαύνουν την δήλη Κυριακή για να επιστρέψουν φορτωμένοι με τα λάδια και τα αυγά, αφού έχουν ψηφίσει κάποιον που ενδεχομένως δεν γνωρίζουν για να διαχειριστεί υποθέσεις που δεν τους αφορούν. 

Ολόκληρη η συζήτηση εδώ, η οποία τώρα βλέπω ότι συνεχίζεται!

Σκέψεις με αφορμή τον Αναρχικό Τραπεζίτη

Ο τραπεζίτης του Φερνάντο Πεσσόα λέει ότι ήταν και παραμένει ένας συνεπής αναρχικός. Έχοντας καταλάβει ότι καμία οργανωμένη αναρχική δράση δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή μια πραγματικά ελεύθερη κοινωνία, καταλήγει ότι το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να υποτάξει τα μέσα εκείνα που δημιουργούν την καπιταλιστική καταπίεση. Βεβαίως αυτό που θέλει να  πρωτίστως να υποτάξει είναι το χρήμα και για αυτό άλλωστε έγινε τραπεζίτης.  Το να χτυπήσει πρόσωπα είναι αδιέξοδο. Με το να αποκτήσει, όμως, ο ίδιος το χρήμα σε αφθονία, δεν υποτάσσεται σε αυτό, αλλά απελευθερώνεται. 

Απελευθερώνεται βέβαια προσωπικά. Ο τραπεζίτης έχει καταλήξει ότι κάθε συντονισμένη προσέγγιση και προσπάθεια αναπαράγει την βία και την εξάρτηση μέσα στην ομάδα. Το να αλλάξεις συσχετισμούς διατηρώντας ουσιαστικά τις ίδιες δομές είναι προφανώς αδιέξοδο. Το ίδιο ισχύει και όταν προβλέπεις ενδιάμεσα στάδια προς την ελεύθερη κοινωνία: το πιθανότερο είναι ότι θα κολλήσεις σε αυτά και αντί να πας μπροστά θα οπισθοδρομήσεις. Όταν όμως κάθε ένας ατομικά απελευθερωθεί από τις ανάγκες του, τότε είναι πιθανότερο να έρθει η στιγμή που η μετάβαση στην ελεύθερη κοινωνία θα είναι άμεση. Επίσης, η μετάβαση θα γίνει, όχι σε μια χώρα, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα ή έστω στις μεγαλύτερες και ισχυρότερες χώρες.

Στον Αναρχικό Τραπεζίτη απαντώνται, λοιπόν, σημαντικότατες πολιτικές ιδέες. Πρώτον, ότι τα πρόσωπα και η συμπεριφορά τους είναι αδιάφορα. Σημασία έχουν οι δομές και αυτές είναι που παράγουν και αναπαράγουν την καταπίεση. Δεύτερον, ότι οι ίδιες καταπιεστικές δομές δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αξιοποιηθούν για την μετάβαση σε μια οργάνωση ποιοτικά διαφορετική. Αφού το χρήμα προκαλεί ανισότητες, το χρήμα δεν μπορεί να αποκαταστήσει την ισότητα. Αφού η εξουσία επιτείνει την ανελευθερία, η άσκηση κεντρικής εξουσίας δεν μπορεί ποτέ να δημιουργήσει ελευθερία. Αυτό που χρειάζεται είναι νέες δομές και διαδικασίες. Τρίτον, το ότι καμία τέτοια ριζική αλλαγή δεν μπορεί να επιτύχει και να ευδοκιμήσει σε μια χώρα μόνο. 

Προσεχώς περισσότερα.

Δυνατότερο από όλα τα κελιά!

Η πρόβλεψη στο Σύνταγμα είναι να γίνεται δυσχερής η ποινική δίωξη όσων διετέλεσαν υπουργοί, να παραγράφεται σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα κλπ κλπ που είναι ήδη γνωστά και δεν κρίνω σκόπιμο να αναλύσω εδώ. Πάντως, αν είσαι υπουργός και κάνεις την κουτσουκέλα, να είσαι σίγουρος ότι μάλλον δεν θα πας φυλακή και όταν κάποιος θα σκεφτεί να σε βάλει θα είσαι ήδη καλυμμένος. 

Εντάξει, λοιπόν, δεν θα πάνε φυλακή. Μπορούν, όμως να κληθούν να αποζημιώσουν το δημόσιο για ζημία που υπέστη από δικές τους πράξεις ή παραλείψεις, αφού βέβαια το δημόσιο ασκήσει αγωγή εναντίον τους. Και επειδή παίζουν ένα σωρό εξεταστικές επιτροπές αυτόν το καιρό, τα πορίσματά τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν μια χαρά για να αποζημιωθεί το δημόσιο από όσους το ζημίωσαν. Τί με νοιάζει αν μπει ο άλλος στον Κορυδαλλό; Ας του πάρουμε τη βίλα και το σκάφος.

Οι ηθικοί αυτουργοί

Έχω ακούσει επανειλημμένα, ότι Αθήνα-Καλαμάτα είναι 3 ώρες και ίσως λιγότερο. Έχω κάνει πολλές φορές την ίδια διαδρομή και ήξερα ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Πολλώ δε μάλλον, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα όρια ταχύτητας σε όλη τη διαδρομή κυμαίνονται από 40 μέχρι 120 χλμ/ώρα.

Αυτή τη φορά, με το νέο κομμάτι που δόθηκε (Τρίπολη-Μεγαλόπολη) σκέφτηκα ότι οι 3 ώρες θα γίνουν πιο εύκολα. Και αφού το λένε όλοι, έτσι θα είναι. Μπαίνοντας στην Καλαμάτα, όμως και ενώ είχα διανύσει 2 ώρες και 55 λεπτά από τη στιγμή που βγήκα στην Αττική οδό, η μακρά χείρα της Τροχαίας Καλαμών με καταχέριασε. Και δικαίως, αφού το όριο ήταν 40 και εγώ έτρεχα με 105. Τώρα φταίω εγώ να πω ότι ηθικοί αυτουργοί είναι άλλοι; Άντε μην ξεθάψω καμιά παλιά δήλωση του Σουφλιά και του στείλω το ρετσέτο πασχαλιάτικα.

Η πολτοποίηση της μνήμης

Διάβαζα πρόσφατα ότι όλο και περισσότερος ψηφιακός αποθηκευτικός χώρος γίνεται διαθέσιμος σε συνεχώς μειούμενο κόστος. Η τιμή του δηλαδή πέφτει κατά 50% κάθε χρόνο. Μάλλον έτσι είναι: πριν από χρόνια αγόρασα το πρώτο μου φλασάκι 250 ΜΒ αντί 25 ευρώ ενώ πιο πρόσφατα το αντικατέστησα με ένα 4 GB στην ίδια τιμή. Πλέον τα 4 GB τα βρίσκεις με 8,49 ευρώ, ενώ 1 ΤΒ σκληρό δίσκο τον βρίσκεις με 72 ευρώ, που τέτοια χωρητικότητα πριν από λίγα χρόνια απλώς δεν υπήρχε. Έλλειψη storage δεν υπάρχει πλέον.

Την προηγούμενη εβδομάδα επισκέφτηκα το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους αναζητώντας μια απόφαση της ίδιας υπηρεσίας από το έτος 1985. Μόλις η (εξυπηρετική, δεν λέω) υπάλληλος άκουσε την χρονολογία με αποπήρε: "Το 1985;! Βλέπετε αυτές τις στοίβες με τους φακέλους έξω στους διαδρόμους; Κάθε 5 χρόνια στέλνουμε το αρχείο για πολτοποίηση και κάθε 10 χρόνια τις αποφάσεις". Δηλαδή, κάθε 5 και 10 χρόνια το αρχείο μιας σημαντικής υπηρεσίας του ελληνικού κράτους πάει για πολτοποίηση και δεν τηρείται αντίγραφο ούτε των αποφάσεών της, επειδή δεν χωράνε οι ντουλάπες τους.

Αναρωτιέμαι αν είναι τόσο δύσκολο το αρχείο να σαρώνεται και να αποθηκεύεται ψηφιακά. Γιατί η πολτοποίηση του αρχείου, σβήνει απλώς κάθε μνήμη. Σβήνει ένα κομμάτι της ιστορίας του ελληνικού κράτους, δημιουργώντας μια υπηρεσιακή ασυνέχεια.  Και αν σβήνει και η "ιστορία" του πελάτη μου, αυτό θα το δούμε σύντομα.

Το Zeitgeist στο Ράδιο Αρβύλα

Το χθεσινό, τελευταίο πριν το Πάσχα, Ράδιο Αρβύλα ήταν πραγματικά διαφορετικό. Για πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση μια τόσο δημοφιλής εκπομπή παρουσίασε και μάλιστα με εκτενή απoσπάσματα, το Zeitgeist και το Zeitgeist Addendum. Τα είχε παρουσιάσει και ο Χαρδαβέλας στον "Αθέατο Κόσμο" αλλά ήταν τόσο αστείο το θέαμα και η παρουσίαση της εκπομπής που απλά δεν μετράει. Και οι δύο αυτές ταινίες είναι αυτό που είπε ο Κανάκης: τροφή για σκέψη. Πέρα από τα δημοσιογραφικά στερεότυπα των καναλιών και των έγκριτων δημοσιογράφων είναι αφορμή για περισσότερη συζήτηση γύρω από πράγματα που τα θεωρούμε λίγο - πολύ δεδομένα και απλά. 

Τί να πρωτοπεί κανείς για το Zeitgeist! Το Zeitgeist Addendum είναι μακράν η καλύτερη απο τις δύο ταινίες. Αναλύει το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα και μάλιστα προτείνει και την εναλλακτική λύση του The Venus Project. Πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς το χρήμα; Δείτε τη και  - εκτός και αν επιμένετε ότι το χρήμα είναι φυσικό φαινόμενο, σαν τη βροχή ας πούμε - μετά θα έχετε πολλά να πείτε. Πάντως, το Zeitgeist δεν έχει αφήσει κανέναν αδιάφορο.

Έλεγε κάτι καλά ο μπαρμπα-Thomas

Το ζήτημα αν οι περιορισμοί που προβλέπει το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι θεμιτοί ή όχι είναι μεγάλο και άκρως εριζόμενο. Και ήρθε στην επιφάνεια πρόσφατα με το θέμα του gamato.info. Έχω πολλά να γράψω για αυτό κάποια στιγμή. Εν τω μεταξύ, το περιεχόμενο αυτού του blog δημοσιεύεται με άδεια χρήσης (licence) Creative Commons 3.0 με τους εξής όρους: εφόσον γίνεται αναφορά στον συγγραφέα, οποιοσδήποτε μπορεί να παρουσιάσει, αναπαραγάγει και διανείμει το περιεχόμενο του ιστολογίου μου, για μη εμπορικούς σκοπούς. Επίσης μπορεί να το  αλλοιώσει, τροποποιήσει ή δημιουργήσει νέο έργο με βάση αυτό, το οποίο, όμως, θα μπορεί να διανείμει μόνο υπό τους όρους της ίδιας, όμοιας ή συμβατής άδειας χρήσης.

Διαβάστε περισσότερα για την Creative Commons στην ιστοσελίδα τους εδώ και την συνοπτική παρουσίαση στην Βικιπαίδεια εδώ.

Γιατί όπως είπε ο Thomas Jefferson: “He who receives ideas from me, receives instruction himself without lessening mine; as he who lights his taper at mine receives light without darkening me” 

(μτφρ δική μου: Αυτός που παίρνει ιδέες από μένα, διδάσκεται χωρίς να ελαττώνει τη δική μου γνώση· και αυτός που ανάβει το κερί του από το δικό μου, λαμβάνει φως χωρίς να ελαττώνει το δικό μου).

Κλαδική Οργάνωση Λιμενικού;

Εντάξει. Το "έλα μάνα να με δεις" και πολλά ευφάνταστα τα είχαμε ακούσει κατά καρούς και λέγαμε "εντάξει". Και ας λέγανε μέσα για "τουρκικά χωριά". Θα μπορούσαν να περιττεύουν, αλλά εκπαιδεύονται σκληρά τα παιδιά για να αντιμετωπίσουν μια υπέρτερη πολεμική μηχανή. Εξάλλου, τα λέγανε μεταξύ τους, οπότε "εντάξει". Και μάλλον μόνο αυτοί δικαιούνταν να τα λένε, γιατί θυμάμαι όταν πηγαίναμε ως νεοσύλλεκτοι για βολή και κάποιος άρχισε το "ανεβαίνω το βουνό", οι διμοιρίτες μας ξέχεσαν και το βουλώσαμε. Και ξαφνικά, 25η Μαρτίου, λίγα μέτρα από την Ομόνοια, ακούστηκε το «Ελληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι ποτέ, το αίμα σου θα χύσουμε γουρούνι Αλβανέ». Ήταν βατραχάνθρωποι του Λιμενικού (ΜΥΑ - Μονάδα Υποβρυχίων Αποστολών) και όχι των ΟΥΚ του Ναυτικού - αλλά φώναζαν λέει "ΟΥΚ" γιατί έχουν κοινή εκπαίδευση (sic). Όντως το "ΜΥΑ" δεν είναι τόσο πιασάρικο.

Μάλλον είναι λίγο δύσκολο να σκεφτούμε ότι το Λιμενικό Σώμα "πορώνει" του βατραχανθρώπους του για να αντιμετωπίσουν αλβανική εισβολή στην Κέρκυρα ... Το σύνθημα δεν έχει να κάνει με στρατιωτική επιχείρηση. Αποτελεί σαφή αναφορά και αντίθεση στον νέο Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, μετεξέλιξη του γνωστού συνθήματος "Έλληνας γεννιέσαι, δε γίνεσαι". Και  "προαναγγέλει" πογκρόμ. 

Στην στρατιωτική παρέλαση, λοιπόν, μονάδα του Λιμενικού εξέφρασε την πολιτική της άποψη. Και αυτό είναι καινούριο.

H εξουσία, η Τζούλια και η ευθύνη του πολίτη

"Η κοινωνία, ο κόσμος δεν είναι συνένοχος με μένα που πήγε και το αγόρασε, δίνοντας 20 ευρώ, που το κατέβασε από το ίντερνετ; Για ποιο λόγο ο κόσμος ασχολήθηκε και το είδε;" ανέφερε πιο συγκεκριμένα, καταχειροκροτούμενη από το κοινό στο πλατό!"

Το ότι σε τελική ανάλυση φταίει ο πολίτης το έχουμε μάθει καλά τελευταία. Και δε λέω ότι δεν υπάρχει απολύτως καμία προσωπική ευθύνη. Αλλά όταν μια επιχείρηση δεν πάει καλά, ο πρώτοι που απολύονται είναι οι μάνατζερ.  Όλα αυτά τα χρόνια κάποιους εκλέγαμε "to get the job done" και αποδείχθηκε ότι δουλεύανε μόνο για την πάρτη τους, υποθηκεύοντας το μέλλον της χώρας. Και τώρα πάνω από την στάχτη και μπούρμπερη, κάποιοι κάθονται και μας δείχνουν και εμείς πρέπει να ντρεπόμαστε για δικό τους λογαριασμό. Γιατί αυτοί να ντραπούν αποκλείεται: οι ίδιοι που δημιούργησαν το πρόβλημα, οι ίδιοι που είναι το πρόβλημα καλούνται να το λύσουν.

Θα βγουν λάδι. Και πώς θα γίνει αυτό; Με το να μετακυλίσουν την ευθύνη σε εμάς. Με το να περιστρέφεται η συζήτηση γύρω από την ευθύνη του πολίτη, ξεχνιέται η ευθύνη αυτών που κυβέρνησαν τον τόπο. Tabula rasa και φτου και από την αρχή και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Μετά θα χειροκροτήσουμε και πάλι.

Το ξέρουν και αυτοί. Το μάθανε και στην Τζούλια.

Όταν η ΕΑΝΔΑ "θέτει την ατζέντα"

Η εκδήλωση της ΕΑΝΔΑ την προηγούμενη Τετάρτη με θέμα "Η θέση του Νέου Δικηγόρου στο σύγχρονο περιβάλλον" (δικηγόρος-συνεργάτης, έμμισθος δικηγόρος, αμοιβές νέου δικηγόρου, δικηγορικές εταιρίες) υπήρξε άκρως επιτυχής. Το θέμα "έκαιγε" και έτσι η προσέλευση ήταν μαζική, παρόλο που η σύνθεση του πάνελ (Ρουπακιώτης, Βγόντζας, Βόζεμπεργκ) δεν ήταν "πρώτης γραμμής".  Η αίθουσα του ΔΣΑ και ο εξώστης ήταν γεμάτοι και έτσι αρκετοί παρακολούθησαν τη συζήτηση μένοντας εκτός αίθουσας.

Ως γνωστόν, όμως, το θέμα και η προσέλευση δεν αρκούν για να κάνουν μια εκδήλωση επιτυχημένη. Η ευχάριστη έκπληξη ήταν η εισήγηση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΑΝΔΑ που ανέπτυξε με μεγάλη σαφήνεια ο πρόεδρός της και φίλος Νίκος Κουτκιάς. Αποφεύγοντας αοριστολογίες και μεσοβέζικες εξισορροπιστικές προσεγγίσεις, η κριτική ήταν εύστοχη και σε βάθος και με σαφείς αιχμές που δεν άφηνε περιθώρια για υπεκφυγές, αλλά όριζε συγκεκριμένο πλαίσιο ανάλυσης και  προτάσεων. Για την έμμισθη εντολή, τις δικηγορικές εταιρίες, τα ασφαλιστικά δικαιώματα, τον αναδιανεμητικό λογαριασμό. Με την εκδήλωση και την εισήγηση αυτή η ΕΑΝΔΑ θέτει για πρώτη φορά με τόση σαφήνεια την ατζέντα. Και το κάνει με μια τόσο δυνατή παρέμβαση-αιχμή που θα ήταν κρίμα να μην αξιοποιηθεί στη συνέχεια και από αυτό και το επόμενο διοικητικό συμβούλιο, ώστε να οικοδομηθεί μια δράση που θα αλλάξει τη δημόσια εικόνα μιας κοιμωμένης ΕΑΝΔΑ. 

Ήταν προφανές ότι η εισήγηση ενόχλησε, κατά το μάλλον ή ήττον και τους προσκεκλημένους ομιλητές και κάποιους απο τους παριστάμενους συμβούλους του ΔΣΑ.  Και αυτό δε μειώνει, αλλά προσθέτει στην επιτυχία της εκδήλωσης. Φανερώνει επίσης και ότι αρκετοί δεν θέλουν να αλλάξει η κατάσταση αυτή γιατί τους εξυπηρετεί, τόσο που ρίχνουν το "μπαλάκι" στην αυτενέργεια των νέων δικηγόρων (σαν να ήταν δυνατόν ποτέ ο νέος δικηγόρος να πάρει την πρωτοβουλία να καταγγείλει στο ΔΣΑ τον εντολέα του δικηγόρο - αφεντικό). Περισσεύει η υποκρισία στην άποψη ότι οι προτάσεις της ΕΑΝΔΑ "υπαλληλοποιούν" το νέο δικηγόρο, λες και στο καθημερινό υπό διαρκή επιτήρηση 12ωρό του είναι ελεύθερος επαγγελματίας: "η δικηγορία δεν έχει ωράριο", έστω και αν οι ώρες αυτές δεν ανταμείβονται ποτέ (προφανώς, μόνο στην Ελλάδα συμβαίνει αυτό!).  Δείχνει δε πλήρη άγνοια της ελληνικής πραγματικότητας των μικρών και αδύναμων οικονομικά επιχειρήσεων η προτροπή για εξειδίκευση στο ... "δίκαιο του ίντερνετ" που τάχα θα λύσει τα προβλήματα.

Διαβάστε όλο το κείμενο της εισήγησης εδώ και ας είναι αυτό η αρχή μόνο του διαλόγου και της προσπάθειας.

Εντυπώσεις στην Εσπερία για την Ελλάδα

Κάθε επίσκεψη στο Άμστερνταμ είναι μια συναρπαστική εμπειρία. Φέτος, όμως, ήταν ενδιαφέρουσα και για έναν ακόμα λόγο: γιατί κανένας δεν παρέλειψε να ρωτήσει για την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Ολλανδοί, Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι, Ελβετοί. Δικηγόροι, managers, ταξιτζήδες. Ούτε ο Τούρκος bartender στο Harry's bar στην Spuistraat, που με ρώτησε από πού είμαι νομίζοντας/ελπίζοντας ότι είμαι συμπατριώτης του.

Στα μέρη μας μας έχουν μάθει να υποτιμάμε τους εαυτούς συστηματικά, να πιστεύουμε ότι είμαστε ουραγοί σε όλα και ότι έτσι μας βλέπουν και οι άλλοι, ότι μας περιφρονούν και δεν μας λογαριάζουν.  Και ότι όταν ακούνε για τα οικονομικά προβλήματα της χώρας γελάνε και εμείς πρέπει να νιώθουμε ότι γινόμαστε ρεζίλι. Λες και όταν εμείς μάθαμε ότι οι Ισλανδοί χρεωκόπησαν ή αν ακούσουμε αύριο-μεθαύριο για κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει μια άλλη χώρα, θα σπεύσουμε να πούμε: "ρε του μ* τί πάθανε;".

Ενημερώνονται, προβληματίζονται και θέλουν να μάθουν περισσότερα. Και οι θέσεις τους εκφράζονται μέσα από ένα ευρύ φάσμα πολιτικής σκέψης. Έτσι, οι Ολλανδοί κινήθηκαν σε ένα πνεύμα αλληλεγγύης, ο (εκτός ευρωζώνης) και αντιγερμανός Άγγλος είπε απευθείας "it's not your fault" (και η προβοκατόρικη απάντηση "f*ck the British" μίλησε στην καρδιά του), ο Πορτογάλος αναρωτήθηκε μήπως η κρίση είναι πρόσχημα για τη μείωση των μισθών, που την υφίστανται και στην πατρίδα του, οι Γάλλοι προβληματίστηκαν για τις ανεξέλεγκτες τράπεζες  και την συγκάλυψη του ελληνικού χρέους. Ρώτησαν βέβαια για το τί συνέπειες θα υποστούν όσοι συγκάλυψαν την έκταση του χρέους με τις συνταγές της Goldman Sachs, αλλά δεν παρηγορήθηκαν όταν έμαθαν ότι οι ίδιοι άνθρωποι βρίσκονται ουσιαστικά στην εξουσία και σήμερα.

Γενικότερα όλοι γκρινιάζουν και για τις δικές τους χώρες, με τρόπο μάλιστα αντίστοιχο που γκρινιάζουμε και εμείς για τη δική μας. Ο Ελβετός ήταν απογοητευμένος που σε μια χώρα σαν την Ελβετία, η ταχύτητα του ίντερνετ στο κινητό του δεν ήταν καλή και οι Ολλανδοί που κάποιος οδηγός λεωφορείου άρχισε να κάνει όπισθεν στη μέση του δρόμου ,επειδή ξέχασε να στρίψει εκεί που έπρεπε και για το μοναδικό αυτόματο πωλητή εισιτηρίων στο σταθμό του Gaasperplas που είχε χαλάσει και δεν μπορούσαμε να πάρουμε το μετρό. Άρα αυτά δεν "γίνονται μόνο στην Ελλάδα". Γκρίνια υπάρχει παντού.

Τα προβλήματα αντιμετωπίζονται καλύτερα όταν ψάχνουμε να βρούμε λύσεις, χωρίς να υποτιμάμε τον εαυτό μας και χωρίς να νομίζουμε ότι μας υποτιμούν οι άλλοι. Δεν είμαστε οι "φτωχοι συγγενείς" της καρπαζιάς που μας υπαγορεύουν οι άλλοι τί να κάνουμε. Αυτά μας τα λένε όσοι θέλουν να μας φέρνουν προ τετελεσμένων γεγονότων και ειλημμένων αποφάσεων και να επιρρίπτουν στους άλλους τη δική τους ευθύνη. Αλλά ας το αφήσω για μια επόμενη ανάρτηση.

kosmopoulos.blogspot.com

Σε κατάσταση σοκ!

H δημοσιογράφος και συγγραφέας Naomi Klein έγραψε το 2007 ένα πραγματικά σοκαριστικό βιβλίο: The Shock Doctrine - The rise of disaster capitalism. Τα τελευταία 50 χρόνια, από την Χιλή του Πινοσέτ, την Κίνα της Τιένανμέν, τη Ρωσία του Γέλτσιν, το Ιράκ, το Ισραήλ και τη νέα Ορλεάνη, οι οπαδοί του Chcago Scool of Economics, του πλέον αδιάκριτου νεοφιλελευθερισμού, επιβάλλουν την πολιτική τους εκμεταλλευόμενοι τις κρίσεις και το σοκ που προκαλείται από αυτές, ή πολύ συχνά το σοκ που αυτοί προκαλούν ή μεγεθύνουν οι ίδιοι. Η ρήση του νομπελίστα οικονομολόγου και "πατριάρχη" των νεοφιλελεύθερων Milton Friedman τα λέει όλα:

“Only a crisis—actual or p e r c e i v e d––produces real change. When that crisis occurs, the actions that are taken depend on the ideas that are lying around. . . . Our basic function [is] to develop alternatives to existing policies, to keep them alive and available until the politically impossible” becomes the politically inevitable.” (από τον πρόλογο στο Capitalism and Freedom, έκδοση 1982)

Μια κρίση, λοιπόν, πραγματική ή .... μια κατάσταση που την αντιλαμβανόμαστε ως κρίση! Πόσο κυνικό. Τόσο όσο η ριζική απορρύθμιση του οικονομικού συστήματος, η πλήρης ιδιωτικοποίηση του κράτους, η περικοπή του κοινωνικού κράτους. Μια ολόκληρη σχολή σκέψης που εκμεταλλεύτηκε και εκμεταλλεύεται ακόμα (αν δεν δημιουργεί κιόλας) κάθε κρίση και καταστροφή για να επιτύχει το "πολιτικά αναπόφευκτο". Για να βρει τα πειραματόζωα να εφαρμόσει τα ιδεολογήματα και τους δογματισμούς της, λες και η οικονομία είναι "φυσική" κατάσταση και όχι ανθρώπινο τεχνητό δημιούργημα. Προσαρμογή της πραγματικότητας στην ιδεολογία και αποθέωση της καταστροφής προς όφελος λίγων.

Και όλα αυτά με "θεραπεία σοκ". Με την ίδια λογική που υποκρύπτεται πίσω από τα πιο σκληρά βασανιστήρια. Μια τυπική έκφραση που όλοι αυτοί χρησιμοποιούν εδώ και δεκαετίες επιδιώκοντας να μετατρέψουν χώρες και λαούς με ιστορία χιλιετιών σε "λευκές κόλλες" πάνω στις οποίες θα δημιουργήσουν χωρίς καμία αντίσταση αυτό που οραματίζονται. Στο όνομα πάντα της ελευθερίας. Σοκ και Δέος στο Ιράκ, όπου μετά την καταστροφή της χώρας, αυτή έγινε πεδίο δόξης λαμπρόν για την πιο ασύδοτη οικονομία της αγοράς.

Διαβάζοντας το βιβλίο τις τελευταίες δύο εβδομάδες, δεν μπόρεσα να μην κάνω τις αναλογίες με την κατάσταση που ζούμε στην Ελλάδα, βλέποντας στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων τις λέξεις Σοκ και Δέος. Μια κρίση, πραγματική και διογκωμένη, πάντως μια κατάσταση που την αντιλαμβανόμαστε ως κρίση και προκαλεί τρόμο. Τόσο τρόμο από τον καθημερινό βομβαρδισμό από τα δημοσιεύματα του ξένου και ελληνικού τύπου, που συνταξιούχοι να παρακαλάνε τον Πρωθυπουργό για ακόμα πιο σκληρά μέτρα!!! Και η απάντηση στον τρόμο: μέτρα "σοκ και δέος" για να σωθούμε και να ησυχάσουν οι αγορές: δηλαδή, αυτοί που έχουν στοιχηματίσει ότι θα πτωχεύσουμε! Διαβάζοντας, δε, στην Καθημερινή της 4.3.2010, κάποιον αρθρογράφο να λέει ότι χρειαζεται "να ασκηθεί θεραπεία σοκ σε ΕΣΥ και σε βαθμίδες της Παιδείας" όλα έγιναν ξαφνικά ακόμα πιο καθαρά. Οι ίδιες λέξεις πάντα.

Ένα βιβλίο που όλοι πρέπει να διαβάσουν (ή να ακούσουν, αφού πλέον μάθαμε και τα ηχοβιβλία).  Στα ελληνικά θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο αλλά μέχρι τότε όσοι δεν αρέσκονται σε ανάγνωση  ή ακρόαση βιβλίων στην αγγλική, μπορούν να επισκεφτούν την ιστοσελίδα του βιβλίου εδώ ή να δουν το ακόλουθο σύντομο βιντεάκι με ελληνικούς υπότιτλους:

O εαυτός μας και οι άλλοι στο Facebook

Όπως μας πληροφορεί το Wired, έρευνα έδειξε ότι οι χρήστες του facebook δεν παρουσιάζουν μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού τους, αλλά το προφίλ του χρήστη μας δείχνει ποιος πραγματικά είναι. Είμαστε, δηλαδή, πιο ειλικρινείς στο facebook παρά στην καθημερινότητά μας;

"Facebook is so true to life that encountering a person there for the first time generally results in a more accurate personality appraisal than meeting face to face"

Δεν έχει και άδικο. Ποιος από εμάς αυτοελέγχει ή αυτολογοκρίνει τη δραστηριότητά του στο facebook; Εντάξει, μπορεί να μη μοιράζεσαι τα πάντα, αλλά το να πεις ψέμματα και μάλιστα σε ανθρώπους που λίγο γνωρίζεις ή προς την "κοινότητα" των χρηστών είναι μάλλον απίθανο. Έτσι, λοιπόν, στο facebook είμαστε κατά κανόνα ... αυθεντικοί και οι άνθρωποι που γνωρίζουμε το ίδιο. Δημιουργείται όμως μια εξίσου αυθεντική σχέση;

Θα απαντήσω ναι! Και μη μου πείτε για την αναντικατάστατη ανθρώπινη επαφή: το ίντερνετ δεν ήρθε για να την υποκαταστήσει. Η ανθρώπινη επαφή υπάρχει και θα υπάρχει, παρά τους λογοτεχνικούς αφορισμούς του τύπου "όσο πιο κοντά έρχονται οι στέγες των σπιτιών" κλπ κλπ. Οι άνθρωποι σήμερα επικοινωνούν περισσότερο ουσιαστικά από ό,τι στο παρελθόν. Και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το facebook διευκολύνουν την προσέγγιση και την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Μια τυπική κοινωνική επαφή μπορεί να εξελιχθεί μέσα από τις οθόνες των υπολογιστών. Το "κάπου τον/την ξέρω, αλλά δεν μιλάμε" δίνει τη θέση του σε έναν έστω βιαστικό χαιρετισμό με χαμόγελο καθώς συναντάς τον άλλον στο δρόμο. Παντελώς άγνωστοι αναπτύσσουν τέτοια επικοινωνία και οικειότητα μεταξύ τους ώστε, η πρώτη τους συνάντησή να ξεκινά από εκεί που τελειώνουν οι τυπικότητες και να συνεχίζουν μια συζήτηση που είχαν ήδη αρχίσει. Και την είχαν ήδη αρχίσει: στο facebook! 

Οι friends, λοιπόν, γνωρίζουν τόσα o ένας για τον άλλον, από τα status, τα post και τα notes. Για αυτό, μπορεί να θυμάμαι ότι με τη Φιλοθέη δεν μιλούσαμε στη σχολή, αν και εκείνη λέει ότι χαιρετούσαμε ο ένας τον άλλον "δια της νοηματικής", μόλις συναντηθούμε, όμως, θα συνεχίσουμε κάποια από τις συζητήσεις μας εκεί που την είχαμε αφήσει, με την ίδια φυσικότητα που μιλάει κανείς με τους πιο κοντινούς του φίλους και συμφοιτητές.

kosmopoulos.blogspot.com

Ένα πολύ ενδιαφέρον ηχο-βιβλίο για την οικονομία του "δωρεάν"

Να πω για ένα ενδιαφέρον βιβλίο ή για την εμπειρία του ηχοβιβλίου; Ας αρχίσω με την εμπειρία του καινούριου.

Πολλοί από εμάς, κυκλοφορούμε με ακουστικά ψείρες στα αυτιά για να περάσει ο "νεκρός" χρόνος των μετακινήσεων, όσο πιο ευχάριστα γίνεται, ακούγοντας μουσική ή ραδιόφωνο. Τώρα, μια άλλη επιλογή είναι να ακούμε .. βιβλία. Φανταστείτε να διαβάζ..., ε, συγγνώμη, να ακούτε να σας αφηγούνται ένα βιβλίο 250 σελίδων καθώς μετακινείστε με τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή τρέχετε για εξωτερικές δουλειές. Αν, λοιπόν, η ακρόαση ενός τέτοιου βιβλίου απαιτεί 7 ώρες και 2 λεπτά, διαιρεμένο σε κεφάλαια/ mp3 που διαρκούν από 20-50 λεπτά περίπου, αυτό σημαίνει ότι το ακούς άνετα μέσα σε 5 εργάσιμες μέρες, τις ώρες που κάνεις το δρομολόγιο Άνω Πατήσια - κέντρο Αθήνας, συν κάποιες λίγες εξωτερικές δουλειές. Αν μάλιστα περνάτε περισσότερη ώρα στο δρόμο, φανταστείτε πόσα βιβλία μπορείτε να ακούσετε!  Συν το ότι γυρνώντας σπίτι, μπορείς να λιώσεις στην τηλεόραση χωρίς πολλές τύψεις ...

Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι το ίδιο το βιβλίο του Chris Anderson, "Free: The future of a radical price". O Anderson επιχειρεί να αναλύσει τη λειτουργία της οικονομίας που στηρίζεται στο δωρεάν. Από το Google και το Facebook, την Wikipedia, τον Firefox, μέχρι τα κάτω του κόστους εισιτήρια της Ryanair και της Easyjet, 50 διαφορετικά οικονομικά μοντέλα γύρω από το "δωρεάν" μας πείθουν ότι υπάρχει μια νέα οικονομία, τα όρια της οποίας δεν γνωρίζουμε. Το κέρδος μπορεί να είναι η φήμη και η προσοχή που κερδίζεις δίνοντας κάτι δωρεάν, ή ... και κάτι παραπάνω. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το "δωρεάν" έχει μπει προ πολλού στη ζωή μας!

Το βιβλίο κυκλοφορεί μόνο στα αγγλικά. Μπορείτε να το αγοράσετε στο Amazon για $17,81 ή να το κατεβάσετε και να το ακούσετε δωρεάν από εδώ. Άλλωστε, ένα βιβλίο για το "δωρεάν", δεν πρέπει να έχει μόνο το όνομα, αλλά και τη χάρη. Καλή ακρόαση!

kosmopoulos.blogspot.com

“Τί είν' η Δραγώνα;”

Αν δε γινόταν βουλευτής το 2007 και στη συνέχεια ειδική γραμματέας στο υπουργείο παιδείας το 2009, ούτε το κείμενο αυτό θα γραφόταν ποτέ. Πολύ περισσότερο, μια μεθοδολογική έρευνα για τον εθνοκεντρικό χαρακτήρα της ελληνικής εκπαίδευσης δε θα βρισκόταν στο επίκεντρο μιας δημόσιας πολιτικής αντιπαράθεσης στο διαδίκτυο γύρω από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του έθνους. Και πολύ λογικό θα έλεγα καταρχήν, αφού ένα βιβλίο 500 σελίδων δεν είναι εύκολο να το πάρεις μαζί σου στο καφενείο, δεν μπορείς να το κρατήσεις καν ξαπλωμένος ανάσκελα σε μια ξαπλώστρα στην παραλία. Παρ' όλα αυτά, παρατηρήσεις επικριτικές, ως επί το πλείστον, συνθέτουν μια συζήτηση όπου ένα μόνο είναι σίγουρο: ότι ελάχιστοι έχουν κάνει τον κόπο να το ξεφυλλίσουν, αν και τοποθετούνται αυθεντικά.

Το “Τί είν' η πατρίδα μας;” είναι ένα συλλογικό έργο με επιμέλεια της Άννας Φραγκουδάκη και της Θάλειας Δραγώνα που εκδόθηκε το 1997. Αν και έγινε γνωστό ως “το βιβλίο της Δραγώνας” (προς χάριν της πολιτικής αντιπαράθεσης, βεβαίως), δημοσιεύει περισσότερες μελέτες που κινούνται γύρω από τον ίδιο θεματικό άξονα: Με αφετηρία μια έρευνα για το πώς βλέπουν οι Έλληνες εκπαιδευτικοί τον “εθνικό εαυτό και τους εθνικούς άλλους” και το πώς η εικόνα αυτή προβάλλεται μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας, της γεωγραφίας και της γλώσσας, οι συγγραφείς αναλύουν τα ευρήματά της και προτείνουν μια ανάλυση και μια ερμηνεία του εθνικού προτύπου που το σχολείο καλλιεργεί στους μαθητές. Κατ' επέκταση, όμως, πρόκεται για μια ανίχνευση των αντιλήψεων της ελληνικής κοινωνίας εν γένει για το έθνος, που μέσα από περισσότερους ιδεολογικούς θεσμούς με πρώτο το σχολείο, έχουμε μάθει να θεωρούμε ως εθνικές και αληθινές.

Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνεται μια μόλις δική της μελέτη, ενώ η υπόλοιπη συμβολή της έγκειται στην οργάνωση και παρουσίαση της μεθοδολογικής έρευνας. Όλες οι μελέτες που περιέχει, όμως, είναι εξίσου ενδιαφέρουσες, αν και οι ίδιες κεντρικές ιδέες και παραδοχές επαναλαμβάνονται σε όλες, ώστε το βιβλίο θα μπορούσε να είναι συντομότερο. Αυτό που θέλω να επιχειρήσω από τη θέση αυτή να παρουσιάσω ό,τι με κέντρισε περισσότερο διαβάζοντας το βιβλίο αυτό. Και θα προσπαθήσω – ανεπιτυχώς είναι σίγουρο! - να ξεχάσω όσα έχω διαβάσει και ακούσω στη διάρκεια του “δημόσιου λιθοβολισμού” του.

1. “Συνέχεια του αίματος”;

Να λοιπόν που αρχίζω με τα “αναθέματα”, αλλά ο λόγος θα γίνει αντιληπτός παρακάτω. Μολονότι το βιβλίο δεν είναι ιστορική ή εθνολογική μελέτη (αλλά πρωτίστως παιδαγωγική – η ίδια η Δραγώνα δε, είναι ψυχολόγος), διατρέχεται πράγματι από την παραδοχή ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είμαστε απόγονοι των ... προγόνων μας. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς συμφωνούν ή διαφωνούν με αυτήν την θέση, η γυναίκα μου πάντως μιλούσε πέντε λεπτά στον Ερμή του Πραξιτέλη μέχρι να καταλάβει ότι δεν ήμουν εγώ. Πέρα από το αστείο του πράγματος όμως, φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι (;) μάλλον ψύχραιμα αντιμετωπίζουμε το ζήτημα, αν αναλογιστούμε τις μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών που έλαβαν χώρα στο σημερινό ελλαδικό χώρο τα τελευταία 1500 χρόνια, τα αρβανιτοχώρια στα Μεσόγεια της Αττικής ή στο Σουλιμά (Άνω Δώρειο παρακαλώ) της Μεσσηνίας, ενώ πρόσφατα η Λένα από την Αξιούπολη του Κιλκίς ξεκίνησε να μας διηγείται ένα περιστατικό στην οικογένειά της λέγοντας “εμείς είμαστε Βλάχοι ρε παιδί μου”. Τώρα θα μου πείτε: αυτό είναι το πρόβλημα; Προσωπικά, και να μου αποδείξετε ότι είμαι διασταύρωση πίτμπουλ με Βησιγότθο δεν πρόκεται να αισθανθώ λιγότερο Έλληνας, για κάποιους, όμως, είναι πολύ σημαντικό (αλήθεια, το ξέρετε ότι ο 'Αρης Βελουχιώτης στο Λόγο της Λαμίας το 1944 αναφέρθηκε στις “εξυπνάδες του Φαλμεράυερ;”). Το θίγω όμως γιατί δένει ωραία με όσα θα πούμε παρακάτω. Κατά τα άλλα ας μας διαφωτίσουν σχετικά όσοι ξέρουν περισσότερα και καλύτερα.

2. “Συνέχεια του πολιτισμού” και εθνική ταυτότητα

Από την άρνηση της “συνέχειας του αίματος” οι Δραγωνο-μάχοι συνάγουν και την άρνηση “της συνέχειας του πολιτισμού”. Η αλήθεια είναι ότι δεν το διέκρινα διαβάζοντάς το βιβλίο, ενώ η ίδια η Δραγώνα δήλωσε ότι δεν αρνείται την πολτισμική συνέχεια (πρόσφατα σε συνέντευξή της στον Πορτοσάλτε, Σκάι ραδιόφωνο). Μια από τις βασικές παραδοχές του βιβλίου, συνυφασμένη με τη θέση περί απουσίας συνέχειας του αίματος, είναι ότι η εθνική ταυτότητα πόρρω απέχει από το να είναι δοσμένη δια μέσω των αιώνων. Κάθε εθνική ταυτότητα και κυρίως η ελληνική εθνική ταυτότητα, λένε οι συγγραφείς, είναι μια ανασύνθεση παλαιότερων ταυτοτήτων των πληθυσμών που κατοικούν σε συγκεκριμένο χρόνο και χώρο και μια ταυτότητα που αποκτά τη μορφή της μέσα από τους ιδεολογικοποιημένους μηχανισμούς του κράτους που προκρίνει ως πλεονέκτημα την εθνική ομοιογένεια. (Το αν είναι ή όχι πλεονέκτημα η εθνική ομοιογένεια είναι άλλο ζήτημα, στο οποίο το βιβλίο απαντά με την έμμεση κυρίως υπεράσπιση της πολυπολιτισμικότητας). Είναι αλήθεια, όμως, ότι η εθνική ταυτότητα και το εθνικό κράτος είναι προτάγματα του 18ου και 19ου αιώνα, οπότε είχαμε και την εθνική “αφύπνιση”. Αφύπνιση; Από τον ύπνο της θρησκευτικής ταυτότητας μάλλον, καθώς δεν νομίζω να αμφισβητείται ότι οι λαοί της Βαλκανικής αυτοπροσδιορίζονταν μέχρι τότε ως ορθόδοξοι χριστιανοί με αναγνωρισμένο από την οθωμανική αυτοκρατορία “ηγέτη” τους τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Μέσα από μια ανασύνθεση ταυτοτήτων λοιπόν και με το ιδεολογικό χεράκι του κράτους βεβαίως, μας προκύπτει και η συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού.

3. Η εθνική ταυτότητα στον χώρο και στο χρόνο

Μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του βιβλίου για την εθνική ταυτότητα (κοινή και σε άλλα έργα του ιδίου ιδεολογικού πλαισίου) μας εξηγεί ότι η ελληνική εθνική ταυτότητα μας παρουσιάζεται αποκομμένη από την ιστορική διαδρομή των ανθρώπων στο χώρο και στο χρόνο. Με ορόσημα “βαρειά” ιστορικά γεγονότα και περιόδους (Μηκυναϊκή εποχή, Χρυσούς Αιών, Αγιά-Σοφιά, Άλωση της Πόλης, Επανάσταση '21), κάνει άλματα στο χρόνο, αποσιωπώντας την ιστορική, κοινωνική και οικονομική εξέλιξη. Αλήθεια, πόσοι από εμάς γνωρίζουμε τις εξελίξεις μεταξύ Ιουστιανιανού και Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, μιας από τις πιο ρευστές ιστορικές περιόδους; Αλλά, ομολογώ κάπου μας είχαν πει στο σχολείο ότι οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους (εξ ου και το Ρωμηός) και από κάποια στιγμή και μετά απέκτησαν ελληνική συνείδηση. Κάντε λίγο υπομονή και όσα διαβάζετε θα αποκτήσουν μεγαλύτερο νόημα πιο κάτω.

4. Ανιστορικότητα και πολιτικές συνέπειες.

Το ότι η γνώση της ιστορίας ενός λαού είναι σημαντική για το παρόν και το μέλλον του, είναι γενικά γνωστό. Το βιβλίο αυτό μας λέει κάτι σημαντικότερο: γιατί είναι σημαντική η γνώση της “αληθινής” ιστορίας. Εθνικόν το αληθές, λοιπόν και η πιο ενδιαφέρουσα μελέτη του βιβλίου, που ταυτόχρονα συμπυκνώνει και όλα τα νοήματά του, είναι μία: “Οι πολιτικές συνέπειες της ανιστορικότητας” της Άννας Φραγκουδάκη. Η κουραστική προοπτική των 500 σελίδων αντικαθίσταται από λίγες δεκάδες μεστές σελίδες που σε κάνουν να ζητάς κι άλλο.

Εδώ τώρα καταλήγουν όλα όσα προανέφερα. Λοιπόν, η εθνική ταυτότητα που κουβαλάμε όλοι (που μας έχει διδάξει το σχολείο, το κράτος, η οικογένεια, η εκκλησία, ο τύπος ...) έχει, λένε, δύο κύρια χαρακτηριστικά: την εξιδανίκευση ενός ένδοξου παρελθόντος και μια αμηχανία και υποτίμηση, αλλά και φόβο για το παρόν και το μέλλον. “Υποτίμηση” του εθνικού εαυτού. Εξ απαλών ονύχων και χωρίς να χαθεί ούτε μια ευκαιρία, ο σύγχρονος Έλληνας φορτώνεται με το βάρος μιας αρχαίας ένδοξης ιστορίας, απαράμιλλης και ανεπανάληπτης. Ένα βάρος που ο Σεφέρης νιώθει ότι του λυγίζει τους αγκώνες (από το Μυθιστόρημα Γ'):

“Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια

που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω πού να

τ’ ακουμπήσω”

Από τη μια πλευρά η ένδοξοι αρχαίοι Έλληνες. Από την άλλη πλευρά οι παρίες “Νεοέλληνες”, οι “ζητιάνοι της Ευρώπης”, η “ψωροκώσταινα”. Όταν χτίζαμε Παρθενώνες οι Ευρωπαίοι τρώγανε βελανίδια (τί αστείο πολιτικό επιχείρημα), αλλά σήμερα βλέπουμε τον ευατό μας ως αυτόν που είναι σε μια κατώτερη μοίρα, που είναι ένας λαός με χίλια μύρια ελαττώματα (ανοργανωσιά, τεμπελιά, απατεωνιά ...), που - το χειρότερο! - δεν μπορούμε να αλλάξουμε γιατί όλα τα κακά είναι τάχα στο DNA μας. Αλλά οι Ευρωπαίοι πρέπει να μας έχουν και υποχρέωση κιόλας που τους δώσαμε τα φώτα μας, λες και η πολιτική και η οικονομία ασκείται με οδηγό τους σκονισμένους τόμους της Ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου. Η υποτιμημένη αυτήεθνική ταυτότητα του παρόντος μας που μόνοι μας υιοθετούμε, έχει ένα καταλυτικό αποτέλεσμα: την πλήρη αδρανοποίηση του Έλληνα ως πολίτη, ο οποίος συμπλεγματικά πιστεύει ότι κάποτε υπήρξε σπουδαίος, ενώ τώρα μειονεκτεί σε όλα. Και το σημαντικότερο: αποδέχεται ότι δεν μπορεί να αλλάξει.

Πώς θα μπορέσουμε να δούμε το παρόν μας και το μέλλον μας και να αγωνιστούμε για αυτό υπό το αφόρητο βάρος τέτοιων αντιλήψεων που διαμορφώνονται πλέον σε ιδεολογία; Η Φραγκουδάκη ασκεί σκληρή κριτική σε όλους τους αναγνωρισμένους σύγχρονους“φορείς” της καθαρότητάς μας: από το γνωστό θεολόγο - φιλόσοφο που κάθε κυριακή στην 'Καθημερινή' προφητεύει την νομοτελειακή καταστροφή του τιποτένιου νεοελληνικού κρατιδίου, έως τον περίφημο γλωσσολόγο που συντάσσεται με όσους κινδυνολογούν για την ελληνική γλώσσα.

Το ερώτημα, όμως, έρχεται από μόνο του: Τί σχέση έχει η αντίληψη περί της αναλλοίωτης συνέχειας του ελληνισμού, γενετική ή πολιτισμική, με το πώς βλέπουμε σήμερα τον εαυτό μας. Εντάξει, μας δημιουργεί κόμπλεξ ο Περικλής και ο Αλέξανδρος, αλλά τί να κάνουμε για αυτό; Η απάντηση που δίδεται είναι ότι αυτή η “δική μας εθνική αλήθεια” βρίσκεται στη βάση του προβλήματος ακριβώς επειδή δεν είναι ... αλήθεια. Και δεν είναι αλήθεια, γιατί η ιστορία των σύγχρονων εθνών, δεν είναι ποτέ μια ιστορία μυθικού ηρωισμού, ποτέ μια εξιδανικευμένη κατάσταση την οποία πρέπει να αναπολούμε με νοσταλγία και απέναντι στην οποία θα πρέπει να συστελλόμαστε ως ανάξια αποπαίδια της. Η ιστορία είναι μια διαρκής εξέλιξη και αλλαγή: γλωσσική, εθνολογική, πληθυσμιακή, οικονομική και κοινωνική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι φθίνουσα και παρακμάζουσα με το χρόνο: αλλαγή και εξέλιξη δεν σημαίνει απαραιτήτως παρακμή. Το αύριο είναι πάντα διαφορετικό από το χτες.

Το να μαθαίνεις την αληθινή ιστορία δεν είναι απειλή – είναι πλεονέκτημα. Η Φραγκουδάκη παραθέτει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα το μακεδονικό/σκοπιανό ζήτημα. Έχουμε, λοιπόν, την “κοινώς παραδεδεγμένη” ιστορία που διδάσκει ότι η Μακεδονία είναι 2.500 χρόνια ελληνική, ότι κατοικείτο πάντα από Έλληνες, ότι απελευθερώθηκε σύμφωνα με τους εθνικούς πόθους, καθώς δικαιωματικά ανήκε σε εμάς και το 1945 ο διαβόητος Τίτο ιδρύει ένα κρατίδιο που το ονομάζει Μακεδονία γιατί όνειρό του είχε την έξοδο στο Αιγαίο... Αίφνης, το 1990 έχουμε μια χούφτα ανθρώπους που λένε ότι είναι Μακεδόνες, αλλά πώς τολμάνε, αφού είναι η σλάβοι είναι που κατήλθαν στη Βαλκανική τον 6ο αιώνα; Η κρατούσα version της ιστορίας δεν αφήνει ούτε ένα παραθυράκι να καταλάβουμε τί γίνεται γύρω μας. Οι άλλοι είναι εχθρός και ο συμβιβασμός είναι αδιανόητος: η δική μας αλήθεια ενάντια στο δικό τους ψέμα, έστω και αν όταν π.χ. προσαρτήθηκε η Μακεδονία στο ελληνικό κράτος οι Έλληνες ήταν η σχετική μόλις πλειοψηφία (γύρω στο 25% μέσα στην ίδια τη Θεσσαλονίκη) και για κάποια εξέγερση του Ίλιντεν ή κάτι τέτοιο πήρε το αυτί μου, αλλά δεν γύρισα και το άλλο να ακούσω, οπότε ψάξτε το μόνοι σας. Αν ξέραμε και την αλήθεια των άλλων, ίσως και η πολιτική μας στο σκοπιανό, να ήταν τότε πιο ρεαλιστική και να βρισκόμασταν μια δεκαετία νωρίτερα στις θέσεις που οι περισσότεροι σήμερα θεωρούμε λογικές και η διπλωματία της χώρας σε διεθνείς συνόδους να μην αναλωνόταν στη θέση του γκρινιάρη “over a name”. Οι αρνητικές πολιτικές συνέπειες και της ανιστορικότητάς μας στο σκοπιανό είναι λοιπόν προφανείς.

Μια άλλη πολιτική συνέπεια της ανιστορικότητας και της εξιδανίκευσης του έθνους είναι η αναποτελεσματική άσκηση πολιτικού ελέγχου και η απονεύρωση της πολτικής αντιπαράθεσης. Με δύο τρόπους. Ο πρώτος έγκειται στο ότι λόγω της προαναφερθείσας υποτίμησης της εθνικής μας ταυτότητας, “εχουμε την τάση να αποδίδουμε “όλα τα κακά της μοίρας μας” στα αιώνια ελαττώματα της φυλής, ώστε προφανώς δεν μπορούμε να έχουμε προσωπική ευθύνη για κάτι που δεν μπορούμεν να ελέγξουμε.. Το χειρότερο όμως είναι όταν η αντίληψη αυτή γίνεται ιδεολόγημα στα χείλη του πολιτικού προσωπικού της χώρας, με αποτέλεσμα εμμέσως να αποκλείει την ευθύνη του: εφόσον τα δεινά προέρχονται από μη ελεγχόμενους παράγοντες, για ποιο λόγο να έχουν αυτοί την πολιτική ευθύνη; Για να μη μιλήσουμε για τη δαιμονοποίηση των “μεγάλων δυνάμεων” που κοιτάνε τα δικά τους “ιδιοτελή” συμφέροντα (τα δικά μας είναι πάντα εθνικά δίκαια) και μας αδικούν κατάφωρα. Η προσωπική και πολιτική ευθύνη πάει, όπως καταλαβαίνετε, περίπατο.

Ο δεύτερος τρόπος για τον οποίο η ανιστορικότητα έχει δυσμενείς πολιτικές συνέπειες είναι με την απόκρυψη της πολιτικής και οικονομικής διαμάχης και διαφοράς κάτω από το ιδεολογικοποιημένο εθνικό συμφέρον. Οποιεσδήποτε συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις μεταξύ Ελλήνων δαιμονοποιούνται, αφορίζονται ως διχαστικές και τα αίτιά τους και η ανάλυση αυτών αποκρύπτεται. Μια στιγμή, θα μπου πείτε, δεν είναι διχαστικές και επιζήμιες; Είναι υπαρκτές σε κάθε κοινωνία, σε κάθε έθνος, σε κάθε ιστορική περίοδο και κοινωνική οργάνωση. Τα μέλη κάθε συνόλου έχουν πάντα αντικρουόμενα συμφέροντα που παλεύουν μεταξύ τους και η πάλη αυτή είναι η κινητήριος δύναμη της ιστορίας και όχι η καταστολή ή αποσιώπησή τους. Πόσο επίκαιρο: εν μέσω οικονομικής κρίσης η επίκληση της “εθνικής συναίνεσης” δίνει το συγκεκαλυμμένο αυταρχικό της παρόν για να ακυρώσει κάθε αντίθετη πολιτική άποψη. Και έτσι εν τέλει, όλοι είμαστε πιο πρόθυμοι να αποδεχτούμε αδιαμαρτύρητα και ανέλεγκτα την άσκηση της εξουσίας. Η πολιτική διαμάχη είναι κάτι καλό.

Το “Τί είν' η πατρίδα μας;” λοιπόν, όχι μόνο δεν μπορεί να κατηγορηθεί για “εθνική μειοδοσία”, αλλά στο μέτρο που προωθεί την κατανόηση της εξέλιξης της ιστορίας και την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας, στο βαθμό που αμφισβητεί του ιδεολογικούς και ιστορικούς μας μύθους και πιστεύει στο παρόν και το μέλλον χωρίς συμπλέγματα και φοβίες, ενισχύει ουσιαστικά την εθνική ταυτότητα και το περιεχόμενό του είναι αληθινά πατριωτικό.

5. Η κριτική

Αν περάσω στην κριτική, θα έλεγα ότι οι συγγραφείς εμφορούνται από την πολυπολιτισμικότητα ως πολιτική και ιδεολογική επιλογή. Και προφανώς από που κρατάει η σκούφια του καθενός δεν έχει και πολύ νόημα πλέον και βέβαια το γενετικό υλικό ενός Αλβανού ή Πακιστανού που ριζώνει στον τόπο σε μερικές γενιές δεν θα ξεχωρίζει από το δικό μας. Είναι άλλο όμως να αντιμετωπίζεις την πολυπολιτισμικότητα ως φαινόμενο της εποχής από το οποίο δεν κινδυνεύεις (άλλωστε πώς κατάφερες να επιβιώσεις 4.000 χρόνια!) και την ενσωμάτωση αλλογενών στον πληθυσμό της χώρας χωρίς τη φοβία της “εξαφάνισης του έθνους” και άλλο η πολυπολιτισμικότητα να είναι στόχος που θέλεις πολιτικά να προωθήσεις, στο όνομα της “μετα-νεωτερικότητας”. Εγώ προσωπικά δεν έχω καταλάβει ακριβώς τί σημαίνει “μετα-νεωτερικότητα” καιποια η αξία της- ιδίως δε αφού γίνεται (και σωστά) δεκτό ότι η εξέλιξη και η αλλαγή ενυπάρχει στην ίδια την ιστορία. Και, λυπάμαι, που από τα τόσα συναρπαστικά αποσπάσματα του βιβλίου, το μόνο που θα παραθέσω θα είναι για να το (επι)κρίνω:

“Καλλιέργεια της ιστορικής εθνικής συνείδησης θα σήμαινε ότι τα εθνικά χαρακτηριστικά είναι προϊόντα της ιστορίας και άρα εξελίσσονται και αλλάζουν μέσα στο χρόνο. (μέχρι εδώ πολύ καλά). Η ιστορική συνείδηση άρα θα καλλιεργούσε την ιδέα της συμμετοχής των κοινωνικών ομάδων με στόχο την εξέλιξη και αλλαγή των εθνικών κοινωνικών δεδομένων, μόνη ελπίδα για ένα καλύτερα αύριο” (Φραγκουδάκη, σελ. 400)

Με δεδομένο ότι αμέσως παραπάνω γίνεται αναφορά στη σχετικότητα της εθνικής ανομοιογένειας όλων των εθνικών κρατών, δυσκολεύομαι να κατανοήσω γιατί η αλλαγή των εθνικών κοινωνικών δεδομένων θα πρέπει να είναι στόχος. Όπως προελέχθη εφόσον η ιστορία ενέχει την εξέλιξη, γιατί να μην είναι η ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων αυτή που θα καθορίσει την διαφορετική κοινωνία του μέλλοντος; Εν τέλει, και θα το αναφέρω επειδή η διαμάχη γύρω από το βιβλίο συνδυάστηκε τελευταία και με την τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας, γιατί είναι απαραιτήτως θετική εξέλιξη η απόδοση ιθαγένειας σε τέκνα αλλοδαπών, χωρίς να σταθμίζεται – με διάθεση αποδοχής τους και όχι απόρριψης – το αν έχουν ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία, αν έχουν συνδέσει τη ζωή τους και το μέλλον τους με την πορεία αυτής της χώρας;

Επίσης, οι συγγραφείς του βιβλίου εμφορούνται και από την αντίληψη ότι προοδευτικοί είναι όσοι αποδέχονται τους μετανάστες, ενώ οι άλλοι συντηρητικοί. Το να αμφισβητούν, όμως, ότι το κύμα μετανάστευσης οδήγησε σε άνοδο της εγκληματικότητας στη χώρα είναι εξίσου άτοπο με το αναφερόμένο σε σχολικό εγχειρίδιο ότι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε σήμερα προέρχονται, άμεσα ή έμμεσα, μόνο από την αρχαία ελληνική, διαπίστωση δηλαδή που καταρρίπτεται από την εμπειρική παρατήρηση και μόνο!

Αναμφισβήτητα η εθνική ταυτότητα του σήμερα και του αύριο δεν μπορεί να είναι η “μαρμάρινη κεφαλή” του χτες. Ο επαναπροσδιορισμός της στη βάση της ιστορικής αλήθειας, της εθνικής αυτοπεποίθησης και της πολιτικής ευθύνης και συμμετοχής πρέπει να είναι ο στόχος, εφόδιο για ένα καλύτερο μέλλον και σίγουρα η συζήτηση που αναπτύσσεται στο “Τί είν' η πατρίδα μας;” γύρω από το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων είναι χρήσιμη και στα περισσότερα σημεία εύστοχη. Ο εθνοκεντρικός χαρακτήρας που οι συγγραφείς διαπιστώνουν ναι μεν μπορεί να είναι προβληματικός και όπου είναι πρέπει να αναθεωρηθεί, αλλά αναρωτιέμαι μήπως αυτό είναι σε κάποιο σημείο αναπόφευκτο και μη αποφευκτέο, από τη στιγμή που απευθύνοναι σε Έλληνες μαθητές ή εν πάση περιπτώσει σε μαθητές στη χώρα αυτή. Και ακόμα και να δεχτώ ότι ο κινεζικός πολιτισμός σχεδόν αποσιωπάται, επειδή είναι αρχαιότερος από τον αρχαιοελλεηνικό και η κινεζική γλώσσα η αρχαιότερη ομιλούμενη γλώσσα, πληροφορίες που αμφισβητούν τις παραδοχές που έχουμε καλλιεργήσει για την "αντωτερότητα" της δικής μας εθνικής ταυτότητας. Κάκιστα θα πούμε να τροφοδείται ο εθνικός μας ψωρο-εγωισμός, αλλά είναι ή δεν είναι θεμιτό στα ούτως ή άλλως περιορισμένα σε έκταση σχολικά εγχειρίδια η αναφορά στην ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία και πολιτισμό να είναι η κυρίαρχη, εφόσον εν τέλει αυτή μας αφορά περισσότερο; Μου φαίνεται απολύτως λογικό η βάση της εκπαίδευσης να είναι τα καθ' ημάς - με βελτιωμένο τρόπο σίγουρα - αλλά τα καθ' ημάς. Για να θυμηθώ και την Ρεπούση και το περίφημο βιβλίο ιστορίας της ΣΤ' δημοτικού, πράγματι δεν βρίσκω κανένα λόγο να δηλητηριάζονται οι μαθητές με αφηγήσεις για παρθένες βιασθείσες από αλαλάζοντες Τσέτες επί αγίων τραπεζών, αλλά - πώς να το κάνουμε - ο “συνωστισμός” είναι ιστορική διαστρέβλωση

6. Εν κατακλείδι

Το “Τί είν' η πατρίδα μας;”, λοιπόν, μπορεί να προκαλέσει μεγάλες και ουσιαστικές συζητήσεις, καθώς παρά την εκτεταμένη κριτική που ασκεί (απολύτως εύστοχη στα περισσότερα σημεία), δύσκολα μπορεί να ανιχνεύσει κάποιος στο βιβλίο μια ολοκληρωμένη εναλλακτική αντιπρόταση, πράγμα το οποίο νομίζω ότι επιτείνει μια άδικη κριτική. Αυτό που κρατάω εγώ είναι αυτό που ανέφερα και πιο πάνω. Το “Τί είν' η πατρίδα μας;” όχι μόνο δεν μπορεί να κατηγορηθεί για εθνική μειοδοσία, αλλά στο μέτρο που προωθεί την κατανόηση της εξέλιξης της ιστορίας και την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας, στο βαθμό που αμφισβητεί του ιδεολογικούς και ανιστορικούς μας μύθους και πιστεύει στο παρόν και το μέλλον χωρίς συμπλέγματα και φοβίες, ενισχύει ουσιαστικά την εθνική ταυτότητα και το περιεχόμενό του είναι αληθινά πατριωτικό. Αξίζει να διαβαστεί και να συζητηθεί.