Συντηρητικός τοπικισμός ή δυναμικό brainstorming;

(Δημοσιεύτηκε 9.10.2010 στο www.kalamadata.gr εδώ)

Όλοι οι τοπικοί σύλλογοι των περασμένων δεκαετιών ιδρύθηκαν στη βάση της “επαφής και σύσφιγξης των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των μελών τους”. Τότε που το ταξίδι Αθήνα – Καλαμάτα φανταζόταν ατελείωτο και κουραστικό, συνεπώς η μετάβαση στην ιδιαίτερη πατρίδα δυσχερής και σπάνια, η νοσταλγία αναπληρωνόταν από την επιδίωξη κοινωνικής συναναστροφής με τον συντοπίτη – εσωτερικό μετανάστη. Ένας χορός, μια αρτοκλασία, ίσως μια διάλεξη και ένα τσάι αρκούσαν για να γεμίσει το ετήσιο πρόγραμμα του τοπικού συλλόγου. Είτε στην Αθήνα, είτε στην Αυστραλία, το πρόγραμμα ήταν πάνω-κάτω το ίδιο.

Προφανώς οι συνθήκες αυτές δεν υπάρχουν πλέον. Το περιπετειώδες ταξίδι του παρελθόντος είναι σήμερα μια διαδρομή 2 ½ ή 3 ωρών που γίνεται συνεχώς ευκολότερη και συντομότερη. Η γεωγραφία παύει να είναι εμπόδιο και το ταξίδι αυθημερόν δεν είναι πια μια απίστευτη ταλαιπωρία. Όσοι κατοικούμε στην Αθήνα έχουμε βρει την ισορροπία ανάμεσα στην καθημερινότητα και την επαφή με την Καλαμάτα, με συχνές μεταβάσεις και ολιγοήμερες διακοπές. Από την άλλη και η επικοινωνία με τους συντοπίτες μας στην Αθήνα δεν χρειάζεται ιδαίτερα οργανωτικά σχήματα και συλλογικά μορφώματα. Κακά τα ψέματα, η Μεσσηνία όπως άλλωστε και οι περισσότερες περιοχές της χώρας, δεν έχουν ιδιομορφίες στο βαθμό που έχουν άλλες περιοχές, όπως π.χ. η Κρήτη, ούτε υπάρχει στη δική μας περιοχή αίσθηση παραμέλησης από το αθηνοκεντρικό κράτος. Τα σημεία επαφής, λοιπόν, με έναν Καλαματιανό δεν διαφέρουν από τον τρόπο που επικοινωνείς με κάποιον από την Μυτιλήνη ή τα Γιάννενα.

Για αυτό και οι νέοι σήμερα δεν προσεγγίζουν τους τοπικούς συλλόγους· δεν τους έχουν ανάγκη. Ο κατακλυσμός εμπειριών και νέων παραστάσεων από μια αλλαγή περιβάλλοντος δε βρίσκουν σημείο επαφής με μια νοσταλγική αναφορά στον τόπο καταγωγής που μυρίζει ναφθαλίνη. Αναζητούν το καινούριο, το διαφορετικό, το ενδιαφέρον το απεριόριστο.

Σημαίνει αυτό ότι τοπικοί σύλλογοι, όπως για παράδειγμα ο Σύλλογος Μεσσηνίων Φοιτητών (www.symef.gr) που ιδρύσαμε πριν από δώδεκα χρόνια δεν έχει λόγο ύπαρξης; Η απάντησή μου δεν θα είναι αρνητική· αλλά είναι σαφές ότι απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός των στόχων τους και του τρόπου λειτουργίας τους. Ας μην υπάρχει αμφιβολία ότι η αίσθηση όποιου προσέρχεται σε κάποιο χορό που διοργανώνεται δεν είναι άλλη από την αίσθηση ότι “πάω να δω γνωστούς”, τους περισσότερους από τους οποίους τους συναντά ούτως ή άλλως στην Αθήνα ή στην Καλαμάτα. Η επιτυχία ή μη κάθε εκδήλωσης είναι άσχετη με τον ανύπαρκτο “νόστο” ή τον χαλαρό “τοπικό δεσμό”.

Προφανώς και υπάρχει ανάγκη αναφοράς στην ιδιαίτερη πατρίδα και δήλωσης της τοπικής ταυτότητας. Ο τοπικισμός, όμως, με τους όρους του παρελθόντος έχει σταματήσει να γοητεύει και το κλίμα αυτό είναι αισθητό στους πολλούς ακόμα παρακμάζοντες τοπικούς συλλόγους. Και ο λόγος είναι ότι η εξιδανίκευση ενός στενού γεωγραφικού χώρου και η προσκόλληση σε αυτόν δημιουργεί περιορισμούς και δεν επαληθεύεται από την κοινή πείρα που θέλει μια ανοιχτή σχέση του σύγχρονου νέου με τον κόσμο. Η σχέση του Καλαματιανού και του Μεσσήνιου δεν μπορεί να προσανατολίζεται σε μια συντηρητική αναπαραγωγή τοπικών αναφορών, αλλά οφείλει να είναι μια αμφίδρομη δυναμική σχέση από την οποία ωφελημένος θα είναι πρωτίστως ο τόπος μας από τον πλούτο των εμπεριών και τις δεξιότητες που οι νέοι αποκτούν φεύγοντας. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι πώς θα φέρουμε την Καλαμάτα στην Αθήνα, αλλά πώς θα φέρουμε τον πλούτο των γνώσεων και εμπεριών που έχουμε αποκτήσει στη Μεσσηνία, ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του σήμερα και να απαντηθούν οι προκλήσεις του αύριο. Μπορούμε να επιλέξουμε, λοιπόν: συντηρητικός τοπικισμός ή δυναμικό brainstorming;